*Tonsiller ve *Adenoidlerin *Kronik Hastalıkları (6)

Tonsiller ve Adenoidlerin Kronik Hastalıkları
Bademcikler (palatin tonsil), dil bademciği (lingual tonsil), geniz eti (adenoid), östaki kanalı cevresindeki bademcik (tubal tonsil) ve yan farengeal bantlar(lateral farengeal bantlar) Waldeyer halkasını oluşturur. Waldeyer halkası vucudun bağışıklık sisteminde önemli role sahiptir.
Bunlarda en büyük ve en önemlileri, yutağın girişinde, sağda ve solda birer çift olan bademcik( tonsiller) ve adenoidlerdir.
KRONİK BADEMCİK İLTİHABI
Kronik bademcik iltihabı tekrarlayan akut veya sık geçirilen enfeksiyonlardan sonra tonsillerin kronik itihabıdır.
BELİRTİLERİ
Kronik bademcik tablosu iki şekilde karşımıza çıkar.
1-Sık tekrarlayan akut bademcik iltihabının eşlik ettiği tablo: Genellikle çocukluk dönemi kronik tonsillit tablosudur. Çocuklarda sık bademcik atakları ileri derecede büyümüş bademciklere neden olabilir. Kronik bademcik iltihabında tıkanıklık yapacak kadar büyük tonsillerin olması; horlama, yutma güçlüğü, ses ve konuşma bozuklukları (ağızda sıcak patates varmış şeklinde konuşma, sesde kabalaşma), gece ve/veya gündüz solunum sıkıntılarına neden olabilir. Buna bağlı çocuklarda gelişim geriliği, kişilik değişiklikleri, gece işemeleri görülebilir.
2-Sık tekrarlayan bademcik iltihabının eşlik etmediği tablo. Genellikle erişkinlerde görülen kronik tonsillit tablosudur. Erişkinlerde ya hiç akut atak olmaksızın yada çocukluk döneminde gördüğümüz akut bademcik belirti ve bulgularının görülmediği atipik ataklarla seyreder. Devamlı boğaz ağrısı, ağız kokusu, bademcik taşları, bademcik üzerindeki oyuklarda (kript) gıda ve bakteri artıklarının oluşturduğu kirli sarı renkte magma denen artıklar ve boyunda büyümüş kalıcı bezelerin (lenfadenopati) izlenmesi belirti ve bulgulardır. Yetişkinlerde sıklıkla küçülmüş, sert bademcikler görülür.
TANI
Hastalığın tanısı öykü ve fizik muayeneyle konur. Bunun yanında boğaz kültürü veya hızlı antijenik testlerle tanı desteklenebilir.
TEDAVİ
Kronik bademcik iltihabında koruyucu antibiyotik (aylık depo penisilin enjeksiyonları) kullanılmakla beraber kesin tedavisi ameliyat ile bademciklerin alınmasıdır(tonsillektomi)
Bademciklerin Alınmasını Gerektiren Durumlar
1. Bir yıl içerisinde 6’dan, izleyen iki yıl içerisinde her yıl 3’den fazla tekrarlayan bademcik iltihap atakları
2. Bademcik iltibabı sırasında bademcik apsesinin geçirilmesi
3. Bademcik iltibabı sırasında ateşe bağlı havale geçirilmesi
4. Bademcik taşları
5. Kronik bademcikle birlikte ağız kokusu veya devamlı boğaz ağrısı veya tedavi ile düzelmeyen boyunda büyümüş bezelerin olması
6. Sık bademcik iltihabı hastalığı ile birlikte kalp kapak hastalığı veya romatizmal ateşin olması
7. Uyku bozukluğuna neden olacak kadar büyümüş bademciklerin var olması
8. Bademciklerde tümör şüphesidir.
KOMLİKASYONLARI
Bademcik çevresi apse (peritonsiller apse), boyun potansiyel boşluk apseleri( parafarengeal ve retrofarengeal apse), tonsil taşları, tonsil kistleri, sistemik enfeksiyonlar için odak oluşturmaları önemli komplikasyonlarıdır.
KORUNMA
Bulaşmanın engellenmesi esasdır. Bulaşma direk temas, damlacık yolu, kontamine olmuş yiyecekler ve süt ile olur. Hijyene dikkat edilmeli, yaşanan ortam sık havalandırılmalıdır. Koruyucu bağışıklık sağlayacak aşı henüz mevcut değildir.
Bir diğer önemli konu ise taşıyıcılıktır. Klinik bulguları görünmeyen fakat boğaz kültür pozitifliği veya semptomları ve kültür pozitifliği olan bireylerde serolojik yanıt yok ise taşıyıcılık söz konusudur. Taşıyıcıların boğazındaki A grubu Beta hemolitik streptokok bakterisini cevresine bulaştırması ve kendisinde hastalığı geliştirme ihtimali son derecede düşüktür. Bu nedenle her taşıyıcı tedavi edilmez. Ancak özel durumlarda taşıyıcıların tedavisi gerekir.
KRONİK GENİZ ETİ İLTİHABI (KRONİK ADENOİDİT)
İltihaplı burun akıntısı, geniz akıntısı, ateş, öksürük şikayetleri uygun tedaviye rağmen hiç düzelmiyorsa kronik geniz eti iltihabı olarak isimlendirilir.
BELİRTİLERİ
Kronik geniz eti iltihabı sonucu adenoid dokusu büyür ve burun tıkanıklığına neden olur Büyüyen geniz eti horlama, ağzı açık uyuma, yutkunma sorunları, uykuda nefesin durmasına (apne) neden olur. İleri derecede büyümüş olan geniz eti, orta kulağın havalanmasında rol oynayan östaki borusunu tıkayabilir ve orta kulakta sıvı birikmesine (sekretuvar otitis media) neden olabilir. Kronik geniz eti iltihabında geniz eti mikroplar için bir saklanma ve bireyin immün sisteminden kendini koruyabildiği mikrop odakları haline gelir. Bu nedenle bu hastalarda tedaviye dirençli sinüzit atakları sık görülür(1,2,3,5).
TANI
Öykü ve fizik muayene ile tanı konur. Geniz etinin değerlendirilmesi ve diğer hastalıklarla ayırıcı tanının yapılabilmesi için endoskopik geniz muayenesi önemlidir Özellikle küçük cocuklarda tanının konulabilmesinde bazen radyografik filmlerden yararlanılabilinir.
TEDAVİ
Asıl tedavi, geniz etinin ameliyat ile alınmasıdır.
Geniz Etinin Alınmasını Gerektiren Durumlar
1. Tıbbı tedaviye cevap vermeyen tekrarlayan geniz eti iltihabı
2. Kronik orta kulak iltihabı (kronik seröz otitis media, kronik otitis media)
3. Tıbbı tedaviye cevap vermeyen kronik sinüzit
4. Geniz eti büyümesi ile birlikte horlama ve ağız açık uyuma
5. Geniz eti büyümesi ile birlikte başka nedenlerle açıklanmayan kalp hastalığı(kor pulmonale), büyüme ve gelişme geriliği, yutma zorluğu, konuşma bozukluğu yüz ve çene gelişiminde bozukluk olması
KOMPLİKASYONLAR
İleri derecede büyümüş geniz eti ve çoğu zaman aşırı büyük bademciklerin birlikte varlığı, büyüme ve gelişme geriliği, yüz ve çene gelişiminde bozukluk, çocukluk dönemi tıkayıcı uyku apne hastalığına neden olabilir.Uyku apne hastalığında kalp ritim bozuklukları ve akciğerlerde ciddi problemler ortaya çıkabilir.
KORUNMA
Nazal hijyene dikkat edilmesi, sigara dumanında uzak durulması korunmada dikkat edilecek hususlardır

HAZIRLAYAN Dr Sevim Aslan Felek