*Safra *Kesesi *Taşı ve *İltihabı (6)

Safra Kesesi Taşı ve İltihabı
Safra taşları normal veya anormal safra bileşenlerinin büyüme veya birleşme yoluyla vücutta oluşan kristal yapılardır. Kolesterol taşları, genellikle kolesterolden oluşur. Sıklıkla yeşil, bazen beyaz veya sarı renklide olabilirler. Pigment taşları safrada bulunan bilirubin ve kalsiyum tuzlarından oluşan küçük koyu renk taşlardır. Safra taşlarının %20'sini oluştururlar. Pigment taşı için risk faktörleri siroz, safra yolu iltihabı ve orak çekiç hastalığı gibi kalıtsal kan hücresi bozukluklarıdır. Karışık kökenli taşlarda da olabilir. Safra taşları safra kesesi ve safra kanalı dahil olmak üzere safra yolarının herhangi bir yerinde oluşabilirler. Safra yollarının bir kısmının tıkanması sarılığa neden olabilir. Pankreasın ağzının tıkanması pankreatite neden olur. Safra kesesinde taş olması “kolelitiazis”, safra yolunda (koledokta) taş olması “koledokolitiazis” olarak tanımlanır. Safra taşları çok çeşitli boyda, bir kum taşı kadar küçük, bir pinpon topu kadar büyük olabilirler. Safra kesesinde genelde büyük tek bir taş olabileceği gibi pek çok, hatta onlarca daha küçük taş da olabilir.
Kalıtsal faktörler, vücut ağırlığı, safra kesesi hareketi ve bir olasılıkla beslenmenin safra taşlarına neden olduğu gösterilmiştir. Safrada çok fazla kolesterol ve yeterince safra tuzu olmayınca kolesterol taşları oluşur. Yüksek kolesterole ek olarak iki diğer faktör de önemli bulunmuştur. Bunlardan birincisi safra kesesinin ne sıklıkla ve ne kadar kasıldığıdır; seyrek ve yetersiz safra kesesi boşalması safranın fazla yoğunlaşmasına neden olup taş oluşumuna katkıda bulunabilir. İkinci faktör ise karaciğer ve safrada bulunan ve kolesterol kristalleşmesini kolaylaştıran veya engelleyebilen bazı proteinlerin varlığıdır. Ayrıca hamilelik sonucu yüksek östrojen seviyesi, hormon tedavisi veya doğum kontol hapı kullanımı safrada kolesterol düzeylerinin arttırabilir, safra kesesi kasılmasının azaltabilir ve bunların sonucunda safra taşı oluşabilir. Beslenme ile safra taşı oluşumu arasında kesin bir bağlantı gösterilememiştir. Ancak az posalı, çok yağlı ve çok nişastalı diyetlerin safra taşı oluşumuna katkıda bulunabileceği öne sürülmüştür.
BELİRTİLERİ
Safra taşının ana belirtisi olan safra atağıdır, bu atakta yarım saatle birkaç saat arası bir süre boyunca hasta kişi karın üst bölgesinde gittikçe artan bir ağrı hisseder. Sırtta, genelde kürek kemikleri arasında veya sağ omuzun altında ağrı olabilir. Mide bulantısı veya kusma olabilir. Daha ender bazı durumlarda acı karın alt tarafında da başlayabilir. Bu ağrılar genelde yağlı bir yemeğin ardından ve çoğu zaman gece vakti olur. Diğer belirtiler karın şişliği, geğirme ve hazımsızlıktır. Eğer bu belirtilerle birlikte üşüme, düşük ateş, deri veya gözlerin sararması veya kil renginde dışkı görülürse derhal bir doktora başvurmak gerekir.
TEDAVİ
Safra taşı olan bazı kişiler bir acı veya rahatsızlık duymazlar. Bu kişilerin safra taşlarına "sessiz taş" denir ve bu taşlar safra kesesi ve diğer iç organları etkilemezler. Tedavilerine gerek yoktur. Kolesterol taşlarını eritmek için ağızdan alınan ursodeoksikolik asit kullanılır. Ancak bu ilaç pahalıdır ve kullanımı kesilince yeniden taş oluşabilir. Safra yolunda tıkanma endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP) ile açılabilir.
Kolesistektomi çoğunlukla safra taşının tekrar oluşumunu ortadan kaldırır. Semptomlu hastaların ameliyat edilmesi uygundur. Safra kesesi yokluğunun çoğu kişide olumsuz bir sonucu yoktur. İki cerrahî seçenek vardır: açık ameliyat ve laparoskopik ameliyat. Açık safra kesesi ameliyatı: Karında sağ üst kesiminde bir kesi yapılır. Bir hafta hastanede kalınır, taburcu olduktan bir hafta sonra normal beslenmeye, bir ay sonra da normal faaliyete geri dönülebilir. Laparoskopik, kapalı ameliyat: Kamera ve aletler için 3–4 küçük delik açılır. Aynı günde veya ertesi sabah taburcu olunur, bunu bir hafta ev dinlenmesi ve ağrı tedavisi izler. Bir hafta sonra normal beslenme ve hafif faaliyete geri dönülebilir, bir-iki ay boyunca halsizlik ve hafif ağrı sürer.

HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Nurgül ŞAŞMAZ