*Fobi (6)

Fobi

Özgül fobinin başlıca özelliği açıkça görülen belirli nesne ya da durumlardan belirgin ve sürekli bir korku duymadır. Fobilerin sıklıkları ve özellikleri kültürel özelliklere göre değişiklik gösterir. Duyulan korku, içinde bulunulan kültüre göre aşırı ise ve işlevsellikte belirgin bir bozulma ya da sıkıntıya yol açıyorsa özgül fobi tanısı düşünülmelidir. Duyulan korkular klinik açıdan belirgin bir bozulmaya yol açmıyorsa özgül fobi tanısı konamaz.

Alttipleri
Hayvan tipinde hayvan ya da böcekler, doğal-çevre tipinde fırtına yüksek yerler, kan enjeksiyon alttipinde ise korkuyu kan, yara görme ya da enjeksiyon başlatmaktadır. Bunun dışında toplu taşıma araçlarında bulunma asansör uçak ya da araba kullanma gibi özgül durumlar da basit fobiye yol açabilmektedir.

BELİRTİLERİ
Kişi özgül bir nesne ya da durumun varlığında ya da bunlarla karşılaşmayı beklerken belirgin, sürekli ya da anlamsız bir korku duyar. Korku odağı söz konusu nesne ya da durumun bir yönünden zarar görme beklentisi(Ör: uçak korkusunda uçak kazası ihtimali) ya da korkulan nesneyle karşılaşma sonucu ortaya çıkabilecek kontrolünü kaybetme paniğe girme bayılmayla ilgili kaygıları içerebilirler.(Kan-enjeksiyon korkusunda olduğu gibi) Fobik uyaranla hemen her karşılaşmadan sonra kişi anksiyete duyar bazen kişi o durumda kalmak zorunda kaldığı ya da kaçmanın olanaksız olduğuna inandığı zaman panik atakları yaşayabilir. Böyle bir bozukluğu olan erişkinler fobilerinin anlamsız ya da aşırı olduğunu bilirler. Ancak çocuklarda böyle bir içgörünün olması gerekmez.



PROGNOZ
Toplumda fobiler sık görülse de özgül fobi tanısı koyduracak derecede işlevsellikte bozulmaya ya da sıkıntıya nadiren yol açarlar. Toplumda yıllık oranları % 4 ile % 8 arasında değişmektedir. Bozukluk kadınlarda daha sık görülür. Çocuklar çoğu zaman korkularının aşırı ya da anlamsız olduğunu bilmezler ve nadiren sıkıntı duyduklarını söylerler. Doğal çevrede hayvan ve diğer nesnelerden korkma sıktır, ancak genellikle çocukluk çağında gelip geçici olarak görülür.

Tek bir özgül fobisi olan kişiler nadiren doktora başvurdukları için bozukluğun seyri ile ilgili araştırmalar sınırlıdır. Eldeki bilgiler birçok özgül fobinin çocukluk çağında başladığını ve erişkinlik döneminde yıllarca sürdüğünü göstermektedir. Hastaların yaşamlarında özgül fobiye bağlı olarak değişiklikler olabilir. Örneğin uçak fobisi olan birisi uzun yolculuklardan vazgeçebilir, ya da kan-enjeksiyon fobisi olan birisi gerekli olan durumlarda sağlık kuruluşuna başvurmaktan sakınabilir. Özgül fobiler sıklıkla diğer anksiyete bozuklukları, depresyon ya da madde kullanım bozuklukları ile birlikte olabilir. Ayırıcı tanıda da özellikle agorafobi ve panik bozukluğundan ayırt edilmesi gerekmektedir.

TEDAVİ
Fobilerin tedavisinde üzerinde en çok çalışılmış ve en etkili tedavi biçimi davranışçı tedavilerdir. Özellikle maruz bırakma tedavisinde terapist hastanın fobik uyarana doğru dereceli olarak karşı karşıya kalmasını ağlayarak hassasiyetini azaltır. Hastaya fobi ile baş etmelerinde yardımcı olmak için gevşeme egzersizleri ve solunum egzersizlerinin öğretilmesinin de faydalı olduğu bildirilmiştir.



HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Sibel ÖRSEL