*İnme-2 (6)

İnme-2
İnme, beyin damarlarında oluşan tıkanıklık veya kanama sonucu ortaya çıkan tablodur. Tüm dünyada ölüm sebepleri arasında ikinci sırada ve gelişmekte olan ülkelerde ise üçüncü sırada gelmektedir. İş göremezliğin ise en önde gelen sebebidir. Tıkanıklık sonucu ortaya çıkan inmeye iskemik inme adı verilmektedir ve en yaygın inme tipidir. Kanama nedeni ile ortaya çıkan inmeler ise hemoraji olarak isimlendirilir.
İnme Risk Faktörleri
İnmeye sebep olan durumları başlıca iki grupta değerlendirebiliriz:
1. Değiştirilemeyen risk faktörleri
2. Değiştirilebilen risk faktörleri: İki gruba ayrılır
* Kesinleşmiş faktörler
* Kesinleşmemiş faktörler
1- Değiştirilemeyen Risk Faktörleri
Yaş: Yaş ilerledikçe risk artar. 55 yaşından sonra risk her 10 yılda bir iki kat artmaktadır.
Cins: Erkeklerde daha fazla görülmektedir.
Irk: Zencilerde, Çinlilerde ve Japonlarda beyazlara göre risk yüksektir.
Aile Öyküsü: Birinci derece yakınlarında inme öyküsü olanlarda risk yüksektir ancak tek bir inme geni yoktur. Burada çevresel faktörlerde önem kazanmaktadır.
2- Değiştirilebilen Risk Faktörleri
1. Kesinleşmiş Faktörler
Yüksek tansiyon: Hem beyin kanamasında hem de tıkanıklığında önemli bir risk faktörüdür.
Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı): İskemik inme riskini 2-6 kat arttırmıştır.
Kalp Hastalıkları: İleri yaşlarda görülen ritim bozuklukları, kalp kapak hastalıkları, kalp tümörleri gibi hastalıklarda iskemik inme görülmektedir.
Kan yağlarının yüksekliği: Kandaki kötü yağların (kolesterol, LDL, trigliserid) yüksekliği hem kalp hastalığı hem de tıkayıcı damar hastalıkları riskini arttırmaktadır. Sigara: Sigara hem tıkayıcı hem de kanama ile giden beyin damar hastalıklarının riskini arttırmaktadır. Sigara dumanına maruz kalmanın da yine riski arttırdığı bilinmektedir. Sigara bırakıldıktan 5 yıl sonra içmeyen kişilerin risk düzeyine inilmektedir.
Bulgu vermeyen boyun damar tıkanıklığı: Boyundan giden iki tane büyük atardamar beynin beslenmesini sağlamaktadır. Bu damarlarda ortaya çıkan tıkanıklıklar inmeye neden olabilmektedir.
Orak Hücreli Anemi: Aileden geçen bir hastalıktır. Erişkin hastalarda inme risk faktörleri arasında akılda tutulmalıdır.
2. Kesinleşmemiş Risk Faktörleri
Alkol Kullanımı: Fazla miktarda alkol tüketen kişilerde baloncuğa bağlı (anevrizmal), baloncuğa bağlı olmayan (nonanevrizmal) beyin kanamalarını artırır.
Şişmanlık (obezite): Göbek çevresi kilo tüm damarla ilgili hastalıklarda risk faktörü olarak düşünülmektedir.
Beslenme alışkanlıkları: Diyetteki yağ miktarı, çeşidi ve balık tüketimi ile kalp hastalıkları arasında ilişki varken inme ile ilişkisi şüphelidir.
Fiziksel hareketsizlik: Düzenli egzersiz inme riskini azaltmaktadır. Koruyucu egzersizin ne kadar süre ile yapılması gerektiğine dair bir süre olmamakla beraber her gün 30 dakika egzersiz önerilmektedir.
Hiperhomosisteinemi: Plazma homosistein düzeyi standardize edilmemiş olmamakla birlikte yüksekliği risk olarak kabul edilmektedir.
İlaç Kullanımı ve Bağımlılığı: Amfetamin, kokain, eroin gibi bağımlılık yapan meddelerin kullanımı hem tıkayıcı tipte hem de kanama ile seyreden inmeye neden olabilir.
Hormon Tedavisi: Doğum kontrol haplarının inme riski içerisindeki estradiol miktarı ile ilişkilidir.
Pıhtılaşma Artışı: Pıhtılaşmaya neden olan bazı kan hastalıkları inmeye neden olabilmektedir.
BELİRTİLER
Hastalarda etkilenen beyin bölgesine göre maluliyetler ortaya çıkabilmektedir. Örneğin beyinde konuşma ile ilgili merkezler etkilenmişse hastalanın konuşması etkilenir. Hastalarda ani gelişen kuvvet kaybı, uyuşma, yüz felçleri, görme kayıpları olabilir.
TANISI
İnme tanısı beyin bilgisayarlı tomografisi ile yapılabilmektedir. Bazı hastalarda beyin magnetik rezonans görüntülemesi (MRG) gerekli olabilir.
Beyin kanamasının olduğu bazı hastalıklarda beyindeki baloncukları veya damar tıkanıklığını görmek amacı ile MRG anjiografi, tomografi anjiografi veya girişimsel anjiografi gerekli olabilir.
Bazı hastalarda boyun damarlarındaki tıkanıklığı görmek için boyun anjiografisi yapılabilir.
PROGNOZU
Hastaların inme sonrası düzelmesi zaman alır. Hastalar ilk 3 ay içinde hareket yeteneklerini ve konuşma becerilerini yavaş yavaş kazanmaya başlayabilirler. Bu süre bazen iki yıla kadar uzayabilse de bazı hastalarda düzelme olmayıp bakım hastası olarak kalabilmektedir.
TEDAVİSİ
İnme tedavisinde en önemli yaklaşım inme ortaya çıkmadan önce tedbir alınmasıdır. Yani inmeye sebep olabilecek yüksek tansiyon, şeker hastalığı gibi hastalıkların tedavilerine bu konularda deneyimli uzmanların önerilerine uymak. Mevcut kalp hastalığının tedavisini olmaktır. Sigarayı ve aşırı alkol tüketimini bırakmak inme ortaya çıkmadan önlemini alabileceğimiz durumlardır.
İnme şikayetleri başladıktan sonra ise erken dönemde hastaneye başvurmak inme tedavisinde önemlidir. Her hastada olmamakla birlikte uygun hastalarda inmenin başlangıcını takiben ilk üç saat içinde damar açmaya yönelik trombolitik tedavi uygulanabilmektedir.
Tıkanıklıkla ortaya çıkan inmelerde antiagregan tedavi olarak adlandırılan asetilsalisilik asit ve klopidogrel adlı ilaçlar ve antikoagülan ilaçlar inmenin tekrar ortaya çıkmasını azaltmaya yönelik tedavilerdir.
Hastalıkta diğer bir yaklaşım ise rehabilitasyondur. Erken dönemde rehabilitasyona başlamak hastaların iyileşmesi açısından önemlidir.
KOMPLİKASYONLAR
İnme geçiren hastalarda inmenin erken veya geç döneminde istenmeyen birçok durum gelişebilir. Bunlar:
* Beyin ödemi (şişmesi)
* Tekrarlayan inme
* İnmenin ilerlemesi, kuvvet kaybının artması veya yeni şikayetler eklenmesi
* Sara (epileptik) nöbetler
* Hidrosefali
* Bilinç değişikliği
* Depresyon
* Bunama
* Kalp-damar hastalıkları
* Akciğer enfeksiyonu, ödemi
* Yutma bozuklukları
* Beslenme bozuklukları
* Enfeksiyonlar
* Gastrointestinal kanama
* Bası yaraları
* Düşmeler
* Ağrı
* Bulantı kusma
* İdrar kaçırma
* Kabızlık veya gaita inkontinansı
KORUNMA
Şu bir gerçektir ki inme olmadan önce tedbir almak her zaman için inme riskini azaltmaktadır. Bunun içinde sigara içmeyi bırakmak, yüksek tansiyonu ve diğer risk faktörleri varsa öncelikle bunların tedavisi esastır.

HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Özlem COŞKUN