*İnme (6)

İnme
Beyin içindeki bir kan damarı yırtıldığında ya da tıkandığında, beyin krizi (inme) meydana gelir. Bu durum kalp krizi gibi acil müdahale gerektirdiğinden beyin krizi olarak adlandırılır. Yırtılan bir kan damarından kaynaklanan inme ‘beyin kanaması’ olarak ve tıkanmış bir damardan kaynaklanan inme “beyin damar tıkanıklığı” olarak adlandırılır. İnmelerin çoğu beyin damar tıkanıklığına bağlıdır.

İnme çoğu ülkede ilk dört ölüm nedeninden biri olan, önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Ölümcül olmaktan çok sakatlıkla sonuçlanır. Hastanede tedavi gerektiren nörolojik hastalıkların %50’sinden fazlasını oluşturur. İnmelerin yaklaşık %85’i beyin damar tıkanıklığı, %15’i beyin kanaması nedeniyle meydana gelir. Ülkemizde beyin kanamasına bağlı inme batı toplumlarından daha yüksektir, bunun en önemli nedeni en önemli risk faktörü hipertansiyonun (yüksek tansiyon) iyi tanınmaması ve yeterli tedavi edilmemesidir. Hipertansiyonun etkili bir şekilde tedavi edilmeye başlanması ile inme sıklığında önemli azalma mevcuttur.
BELİRTİLERİ
İnme'de ortaya çıkan yakınmalar ve bulgular beyinin hangi damarlarının, ne ölçüde tıkandığına bağlıdır. İnme özellikle vücudun bir yarısında ani kuvvet kaybı ya da uyuşukluk, aniden ortaya çıkan konuşma ya da anlama bozukluğu, görme bozukluğu, yürüme güçlüğü, ani baş dönmesi, dengesizlik, çift görme, nedeni belli olmayan ani ciddi baş ağrısına sebep olabilir. Beyinin değişik bölgeleri vücudun değişik bölgelerini ve fonksiyonlarını kontrol ettiğinden, genelde inmenin oluştuğu beyin bölgesi ve yakın çevresi etkilenir. İnmenin erken belirtilerini öğrenmek ve bu belirtiler olduğu zaman hemen tıbbi yardım istemek çok önemlidir.

İnmede Risk faktörleri
Değiştirilemez Değiştirilebilir Yeni

Yaş Yüksek tansiyon Homosistein yüksekliği
Cinsiyet Şeker Hastalığı İnflamasyon/Enfeksiyon
Irk Yüksek kolesterol
Genetik Sigara
Alkol
Kilo fazlalığı
Doğum kontrol ilaçları
Kalp ritim bozukluğu

İleri yaşlarda daha sık görülmesine rağmen inmeler her yaşta oluşabilmektedir. Erkeklerde daha genç yaşlarda daha sık beyin felci görülmektedir. Ailesinde beyin felci olan kimselerin aynı hastalığı geçirme sansı daha fazladır.
Sigara içme alışkanlığı beyin felci geçirme riskinizi içmeyenlere göre önemli şekilde artıran bir risk faktörüdür. Obezite, yüksek kolesterol veya trigliseridler seviyeleri önemli risk faktörleridir. Düzenli eksersiz yapmadan geçirilen bir yaşam şekli sizin kalp hastalıkları ve beyin felci geçirme riskinizi eksersiz yapanlara göre 2.5 misli artırır. Fazla alkol tüketmek , alışkanlık yapıcı kokain ve benzeri uyuşturucu maddeleri maddeleri kullanmak diğer risk oluşturan durumlardır.
TANI
İnmenin başlangıçında beyinde oluştuğu bölgeyi, tedavi seçeneklerini ve oluşturabileceği fonksiyonel kaybın değerlendirilmesi çok önemlidir. Beyin tomogrofisi ve ya beyin MR’ı ile (gerekirse beyin anjiografi) iskemik veya hemorajik inmenin ayrılması, hastalarda inmeye sebep olabilecek tıkanmak üzere olan bir boyun veya beyin damarının veya beyindeki kanamaya aday anormal genişlemiş bir damarın (anevrizma) bulunması mümkündür. İnme olduğu sırada bunun tanısının mümkün olduğunca erken konması ve tedaviye yine mümkün olduğunca erken başlanması, tedavi başarısı ve kalıcı sekellerin önlenmesi açısından son derece önemlidir. İnme düşündüren yakınmalarınız olduğunda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Tedavi olanakları ve hastalığa bağlı gelişebilecek kalıcı bulgular hastaneye geliş süreniz ile yakın ilişkilidir. Unutmayın! Tıkayıcı beyin damar hastalığında ilk 2 saat çok önemlidir. Ani inme acil bir durumdur!
TEDAVİ
Yakın zamanda çok sayıda yapılan araştırmalar sayesinde beyin krizinde erken dönemde etkili olabilecek ilaçlar bulunmuştur. Beyin krizinde tedavi acil tedavi ve koruyucu tedavi olarak ikiye ayrılabilir.
Acil Tedavi
Trombotik ve embolik inmede beyinde en büyük hasarın ilk altı saate oluştuğu tesbit edilmiştir. Bu nedenle bu süre içinde kullanılabilecek pıhtı eritici ve beyini inmeye karşı daha dayanıklı hale getirici ilaçlar geliştirilmektedir.
Yapılan çalışmalar inmenin ilk üç saatinde verilen trombolitik ilaçların inmenin yaptığı beyin hasarını dramatik denebilecek anlamda azaltabileceğini göstermiştir. Bu nedenle riskli kişiler ve yakınları inme ve belirtileri hakkında yeterli derecede aydınlatılmalı ve en kısa zamanda inme hastalarının tedavi ve takip edildiği merkezlere hastanın ulaştırılması konusunda yardımcı olunmalıdır.
Koruyucu Tedavi
Kanda pıhtılaşmayı başlatan faktörlerden birisi olan trombositlerin birbirlerine yapışarak sonuçta kan pıhtısı yapmasını önleyen ilaçlar kullanılır.
Cerrahi tedavi
Uygun vakalarda cerrahi tedavi uygulanabilir. Cerrahi yöntemler kafanın içinde kanamakta olan bir anevrizmanın tamiri, beyin içinde tıkanma yaratan kan pıhtılarının temizlenmesi ya da boyundaki karotis damarlarından kopup beyin içinde tıkanma yaratabilecek plakların temizlenmesidir.
PROGNOZ VE KOMPLİKASYONLAR
İnme'de prognoz beyinin hangi damarlarının, ne ölçüde tıkandığına ve hastaneye ulaşma süresine (ilk 2 saat çok önemli) bağlıdır. Tamamen düzelme, hafif veya ciddi kalıcı hasar ve ölüm görülebilir.
Acil tedavi sonrası kalıcı hasar gelişirse fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanır. Rehabilitasyona inme geçirdikten hemen sonra hastanede başlamalıdır. Diğer vücut fonksiyonları normal olan hastalarda rehabilitasyon inmenin ilk günlerinde başlanır ve gerektiği süre hastaya göre değişir. Gittikçe artan ve gelişen rehabilitasyon teknikleri ile inme geçirmiş olan hastaların tekrardan normal yaşama dönme şansları artmaktadır.
KORUNMA
Birincil korunmada değiştirilebilir risk faktörlerinin önlenmesi amaçlanır. Yüksek tansiyon en önemli risk faktörlerindendir. Yüksek tansiyon hastaları sık kontrol yaptırmalısınız ve diyet ya da uygun tedavi ile inme riskini önemli derecede azaltabilirsiniz. Şeker hastalığınız ya da kolesterol yüksekliğiniz varsa diyet ya da doktorunuz tavsiye ettiği ilaçları kullanıp, sık sık kontrol yaptırmalısınız. Fiziksek aktivite eksikliği önemli ve önlenebilir bir risk faktörüdür. Düzenli egzersiz yapmalısınız. Sigarayı bırakmalısınız. Yoğun alkol kullanımı azaltılmalıdır. Kalp hastalığıözellikle ritim bozukluğu olanlar, inme geçirmeden beyin damarlarında tıkanıklık saptananlar ve geçici beyin damar hastalığı geçirenler; mutlaka kan sulandırıcı tedavi açısından nöroloji uzmanına danışmalısınız.
İkincil korunma, tıkayıcı beyin damar hastalığı geçiren kişilerin tekrarlama riskine karşı alınan önlem, tedavi ve girişimlerdir. Amaç ölüm ve sakatlık riskinin daha fazla olduğu ikincil inme tehlikesini azaltmaktır. Bu amaçla kanın damar içinde pıhtılaşmasını önleyici ilaçlar ya da uygun hastalarda damarlara yönelik operatif girişimler yapılabilir.

HAZIRLAYANLAR; Uzm Dr.Sabiha TÜRE, Doç Dr Mehmet ÇELEBİSOY, Prof Dr Galip AKHAN