*Melanom (6)

Melanom
Melanom, 'melanosit' olarak bilinen ve deri rengini veren hücrelerin kanseridir. Kanser, belirli bir hücre grubunun kontrolsüz bir şekilde sınırsız şekilde çoğalarak normal dokuları, işlevlerini yürütemez hale getirecek şekilde harap etmesi durumudur. Normalde melanositler, deriin en üst tabakasında yer alır ve deri rengini oluşturan 'melanin' adı verilen kahverengi pigmenti üretir. Melanom, melanositler kontrolsüz çoğalıp diğer dokuları harap ettiğinde oluşur.
Melanom deri yüzeyinde oluşur. Bu nedenle kolay görülür ve tedavi şansı erken yakalanabilir. Erken teşhis ve tedavi yapılmazsa, deri altındaki dokulara ilerleyerek kan, lenfatik damarlar yoluyla diğer vücut organlarına yayılır (metastaz). Bu aşamada hayatı tehdit eder hale gelir. Bu yüzden, melanom sadece ciltte yerleşmişken teşhis etmek çok önemlidir.
Özellikle hayatın erken dönemlerinde yoğun bir şekilde güneşe maruz kalmanın malign melanoma sebep olduğu kanıtlanmıştır. Bazı bireylerde ailesel yatkınlık da hastalığı tetikleyebilir.
Herkeste melanom oluşabilir ancak açık tenli, güneş ışınlarına hassas bireyler melanom geliştirmeye daha yatkındır. Özellikle güneşlenme sırasında çabuk yanıp zor bronzlaşanlar en yüksek riske sahiptir. Ayrıca hayat boyu yoğun güneş ışınlarına maruz kalanlar ve çok sayıda ben (nevüs) bulunanlarda melanom kolay oluşabilir. Normal bir bireyde ortalama 30 ben vardır ve bunların çoğu zararsızdır. Ancak 50 adetten fazla beni olanlar risk altındadır. Benlerin sayısı kadar yapısı da çok önemlidir. Düzensiz sınırlı, farklı renk tonlarını içeren benlere dikkat etmek gerekir. Bu benler displastik veya atipik benler olarak adlandırılır. Atipik benleri olanlar risk altındadır. Melanom ayrıca genetik geçişe sahiptir. Ebeveynlerinde veya teyze, amca gibi akrabalarında melanom hastalığı olanlarda yaşamlarının bir döneminde melanom gelişebilir.
Melanom hastalığı için riskler şu şekilde sıralanabilir:
- Açık renk tene sahip olmak
- Geçmişte güneşe fazla temas sonrası yanıklar oluşması
- 50 adetten fazla bene sahip olmak
- Atipik benlere sahip olmak
- Anne, baba veya yakın akrabalarından birinde melanom tanısının konmuş olması
Bu özelliklerden 1 veya daha fazlasına sahip olanlar özellikle dikkat etmeli ve düzenli dermatolog kontrolüne gitmelidirler. Düzenli dermatolog kontrolü hayat kurtarıcı olabilir.
Melanom deri ve tırnaklarda her yerde oluşabilir hatta gözler, ağız içi ve genital bölge, iç organlar gibi güneşe direkt maruz kalmayan alanlarda da ortaya çıkabilir. En sık olarak erkeklerin sırtlarında ve bayanların bacaklarında görülür. Genellikle kahverengi veya siyahtır ancak nadiren de olsa kırmızı, deri renginde veya beyaz renkte görülebilir. Mevcut bir benin üzerinden veya normal ciltte ortaya çıkar. melanom yavaş büyür. Bu nedenle herhangi bir büyüyen, değişen ve düzensiz hale gelen deri dokusu mutlaka deri hastalıkları uzmanına danışılmalıdır. Her birey kendi derini düzenli aralıklarla incelemelidir. Bu incelemeyi yaparken de ABCDE kuralını gözetmelidir. ABCDE kuralı, tüm dünyada ortak olarak kullanılan İngilizce 'Asymmetry (asimetri), Border (kenar), Color (renk) , Diameter (çap), Evolving (genişleme)' olarak 5 maddeden oluşan melanom tanı kriterinin baş harflerini ifade eder. Çap genellikle bir kurşun kalemin silgi çapı olarak yorumlanan 6 mm kabul edilir.
A- Asimetri: deri örneğinde hayali ortadan olarak ikiye böldüğümüzü düşünürsek bir yarım diğer yarım ile aynı değil
B- Kenar düzensizliği: Deri örneğinde kenarlar düzensiz
C- Renk düzensizliği: Deri belirtisinde farklı tonlarda renklenmeler vardır
D- Çap: çap 6 mm' den fazla
E- Genişleme: Deri belirtisinin gittikçe genişlediği dikkati çeker.
TEDAVİ ve KORUNMA
1. Bu özellikleri taşıyan herhangi bir beni olanlar mutlaka bir deri hastalıkları uzmanına muayene olmalıdır.
2. Her birey ay bir kez ayna karşısında tüm derisini gözden geçirmelidir.
3. Her birey düzenli olarak dermatolog muayenesinden geçmelidir.
4. Her birey güneşin yoğun olduğu saat 10:00 – 16:00 arasında dışarı çıkmaktan sakınmalıdır. Bu saatler arasında güneş teması engellenemiyorsa geniş kenarlı şapka, güneş gözlüğü, sıkı dokunmuş kumaşlardan uzun kollu giysiler, pantolonlar giyilmelidir. Kış ayları, kar, bulutlu havalar da dâhil olmak üzere, dışarı çıkmadan yarım saat önce UVA ve UVB filtre içeren güneş koruyucu krem, losyonlar sürülmelidir. Bu krem ve losyonlar her 2-3 saatte bir tekrar sürülmelidir.

HAZIRLAYAN; Doç Dr Ahmet METİN