*Menopozal ve Diğer *Perimenopozal *Bozukluklar (6)

Menopozal ve Diğer Perimenopozal Bozukluklar
Yumurtalıklarda(over) yumurta hücrelerinin kalmamasına bağlı adetlerin 1 yıldan uzun süredir olmaması durumudur. Doğal menopoz yaşa bağlı kendiliğinden olduğu gibi ameliyat ile yumurtalıkların alınması veya ilaçlara bağlıda gelişebilir.
Perimenopoz düzenli adetlerden menopoza kadar geçiş dönemi olup bazen 5 yıldan uzunda sürebilir.
Menopozda; yumurtalıklarda kalan folikül sayısı azalır. Arta kalan foliküllerin beyin sapından salgılanan hormonlara cevabı azalır. Döllenme yeteneği azalır. Menopozdan sonra yumurtalıktan östrojen üretimi çok azalmasına rağmen, dolaşımdaki östrojen düzeyleri bireysel değişiklikler gösterir. Şişmanlık yağ dokusunda östrojen üretimi nedeniyle östrojen fazlalığına yol açar. Östrojen kaybı ve yumurtalıkların azalan yumurtlama kabiliyeti sonucu adet ritmi bozulur. Dokularda atrofik durumlar oluşur
Menopoz kadının gördüğü son adet kanamasıdır. Yumurtalık aktivitesinin kaybı ile adetlerin tamamen kesilmesidir. Adetlerin kesilmesi, yumurtalıktan üretilen östrojenin endometrium proliferasyonu için yetersiz kaldığını gösterir. Menopoz bir hastalık değildir. Menopoz, geriye dönük bir tanıdır, hastanın en az bir yıl süreyle adet görmemesi gerekir. Türkiye’de ortalama menopoz yaşı 47-48’dir.
Kadınların %1’i 40 yaşından önce menopoza girer. (Prematür menopoz) Sigara içimi > 1.5 yıl erken menopoza neden olur. Kötü beslenme durumunda ve vejetaryenlerde menopoz daha erken görülür. İlk adet görme yaşıyla ilgisizdir.
BELİRTİLER
Ateş basması, vajinal kuruluk, duygu durumda değişiklikler, huzursuzluk, uykusuzluk, kilo alma olabilir. Sıcağa tahammülsüzlük görülür. Östrojen düzeylerinde azalma sonucu; ısı kaybetme mekanizmalarının beyin tabanındaki ısı merkezi tarafından uygunsuz uyarımı sonucu oluşur. Baş, boyun ve ciltte damar genişlemesi olur. Sıcak ortamda ve baharatlı yiyeceklerle artar. Gece ve stres anlarında daha sık ve şiddetlidir.
Menopozdan sonra azalan östrojen düzeyleri vajen, üretra, mesane ve pelvis tabanı dokularında(östrojene yanıt veren dokular) yaygın atrofiye neden olur.(Ürogenital atrofi) Disparoni (seksüel aktivite esnasında ağrı) ve vajinal daralma gelişir. Atrofik vajinitte ph değişikleri sonucu mikroorganizmalara daha duyarlı hale gelir. Akıntı, kaşıntı, koku ve irritasyon görülür. Üriner sistemde idrar kaçırma idrarda ağrı yanma, enfeksiyon sıklığı artar.
Kalp hastalığı, osteoporoz, meme kanseri gibi kronik sorunlar ortaya çıkabilir. Osteoporoz ve kardiovasküler hastalıklar ortaya çıkar. Osteoporoz hastayı artan kırık riskine maruz bırakacak düzeyde kemik gücünde azalma ile ortaya çıkan bir iskelet bozukluğudur. Kemik gücü: kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin bileşimini yansıtır.
Psikofizyolojik etkiler görülür. Algılama fonksiyonu etkilenir. Bu semptomlar menopozdan 5 yıl önce başlayabilir. Süre 1 yıl ile 10 yıl arası değişebilir
TEDAVİ
Hormon Replasman tedavisi(HRT) ilaçları menopozal belirtilerin(orta ve şiddetli vazomotor belirtilerde, vajinal atrofi, kurulukta ve de osteoporozda) tedavisi için kontraendikasyon yoksa kullanılabilir.
HRT’nin asıl amacı kadın hayatını uzatmak değil premenopzal, menopozal ve postmenopozal dönemde yaşam kalitesini arttırmaktır.
HRT süresi ile ilgili fikir birliği yoktur. 5 yıl kullanımı önerenler vardır. Ömür boyu kullanımı önerenler de vardır. Ancak kısa süreli kullanım önerenler 2-3 yıl ile sınırlamamakta şikayetler tekrar başlarsa hasta ile tartışarak 2-3 yıl daha uzatabilmektedir.
HRT kalp ve damar hastalıklarının önlenmesinde yararlı değildir.
Osteoporoz tedavisi: kalsiyum, D vitamini ve diğer ilaçlar kullanılır. Sıcak basmaları menopozun en sık belirtisidir.(perimenopozda %75–80)
Ateş basması ve sıcağa tahammülsüzlük östrojen tedavisi ile azalır veya tamamen geçer. Disparoni için de bölgesel kayganlaştırıcılar kullanılır.

HAZIRLAYAN: Dr. REŞİDE ÖNALAN