*Q *Ateşi (6)

Q Ateşi
Q Ateşi, ilk kez 1935 yılında Queensland, Avustralya’da hayvan etleri ile çalışan işçilerde ortaya çıkan akut, nadiren kronikleşen ateşli bir enfeksiyon hastalığıdır. Coxiella Burnetti isimli bakteri tarafından oluşturulur. Hastalığın en önemli hayvan kaynakları, koyun, keçi ve sığırlardır. Enfekte hayvanların dışkı, idrar, süt ve özellikle doğum, düşük çıkartıları ile kontamine olmuş havanın solunmasıyla insana bulaşır. Tipik olarak titremeyle yükselen ateş, şiddetli baş ağrısı, bitkinlik ve kas ağrıları ile seyreder. Diğer riketsiya enfeksiyonlarının tersine döküntü genellikle görülmez. C. Burnetti, soğukta, kuru ortamda aylarca hatta yıllarca yaşayabilir. Yünde 15-20 C’de 7-10 ay, buzlukta taze ette bir aydan uzun, sütte 40 aydan uzun süre yaşayabilir.
C. burnetti çok bulaşıcıdır, enfeksiyon oluşması için bir tek mikroorganizmanın solunması yeterlidir. Etken, kene, bit ve diğer eklem bacaklılardan, kuş, kemirgen, kümes hayvanları, balık ve çiftlik hayvanlarından izole edilmiştir. Q ateşi esas olarak kırsal bölgelerde çiftlik hayvanlarıyla, şehirde kedi köpekle temas eden meslek grupları ve bölgelerde görülür. Sindirim yoluyla (özellikle çiğ süt, taze peynir vb.) bulaşma mümkündür, insandan insana nadiren bulaşır.
BELİRTİLERİ
İnsanda esas olarak solunum yoluyla bulaşır. Yüksek dozda sindirim yoluyla alınması ile de hastalık gelişebilir. Kuluçka dönemi 1-3 hafta arasında değişir. İnsanların çoğunda enfeksiyon asemptomatik(belirtisiz) kalır. Grip benzeri bulgular görülebilir. Akut Q ateşi sıklıkla atipik pnömoni ve/veya hepatit tablosu verir. Etkenin kan yoluyla yayılımıyla karaciğer, böbrek, dalak, kemik iliği, genital sistem vb. tutulumu ve meningoensefalit, myokardit, perikardit gibi yaşamı tehdit eden ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
6 aydan uzun süren klinik bulgular varlığında ‘kronik Q ateşi’ tanısı konabilir. En sık formu endokardittir.
Hastaların %60’ı asemptomatik seyreder. Semptomatik olanların yarıya yakını hastaneye yatırılmayı gerektirmeden iyileşir. Hastaneye yatırılan (%2) olguların 1/10’unda hastalık kronikleşir.
İnsanlarda Q ateşinin yol açtığı çeşitli hastalıklar:
* Kendini sınırlayan akut ateşli hastalık: En sık saptanan formdur. Başlangıç ani olup titreme, yüksek ateş, yorgunluk hissi ve başağrısı vardır. Ateş 40C’ye ulaşabilir. Tüm gün yüksek kalan ateş 2-4 günde plato düzeye ulaşır, 5-14 günde normale döner. Tedavi edilmezse 2 aya kadar sürebilir.
* Pnömoni; atipik pnömoni, hızla ilerleyen pnömoni veya ateşli bir hastalık sırasında tesadüfen tespit edilen pnömoni olabilir.
* Endokardit; kronik Q ateşinin en sık klinik görünümüdür. Tedavi edilmeyen olgular ölümle sonuçlanır.
* Hepatit: Ateşle birlikte daha az sıklıkla karın ağrısı, iştahsızlık, bulantı-kusma, ishal olabilir ALT/AST ve alkalen fosfatazgibi karaciğer testleri yükselir.. Karaciğer yetmezliği, koma ve ölüm nadiren görülebilir.
* Ayrıca Osteomyelit ve ensefalit, aseptik menenjit, demans gibi nörolojik tutulumlar gelişebilir.
TANI
Tanımlanması zor bir hastalıktır. Tanıda en yaygın olarak; serolojik testlerle ve immüno floresans tekniklerle etkene karşı gelişen antikor saptanması kullanılır. Kolay ve ucuz olan bu testlerle ayrıca Q ateşinin akut veya kronik olduğu ayırt edilebilir.
TEDAVİ
Akut Q ateşi genellikle hafif seyirlidir, iki hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Ağır hastalarda ampirik tedavi başlanmalıdır. En etkili antibiyotikler, kinolonlar ve rifampin olmak üzere doksisiklin, kloramfenikol, trimetoprim olarak bulunmuştur.
KORUNMA
Pratik olarak kaynakların kontrolü mümkün değildir. İnsanda enfeksiyon kontrolünde pastörize süt ve süt ürünlerinin kullanımı önerilmektedir. Aşı çalışmaları devam etmektedir.

HAZIRLAYANLAR; Dr. Selcan ARSLAN ÖZEL, Dr. Çiğdem ATAMAN HATİPOĞLU