*Rahim *Ağzı Hastalıkları (6)

Rahim Ağzı Hastalıkları
RAHİM AĞZINDA (SERVİKAL) LÖKOPLAKİ
Servikste bir veya daha fazla sayıda olan, dışarıdan bakıldığında servikse yamalı bir görünüm kazandıran lezyonlardır. Mikroskobik olarak çok katlı hücre yapısından oluşan serviks yüzeyini kaplayan hücrelerde keratin yapıların artışı ve değişik derecelerde bu hücrelerin kontrollü çoğalması ile karakterize bir durumdur. Servikste lökoplaki kötü huylu bir hastalık olarak kabul edilmemektedir ancak lökoplaki ile birlikte bazen hücre düzensizlikleri birlikte olabileceğinden bu durumlarda mutlaka değişik alanlardan biyopsi alınarak hücreler patolojik olarak incelenmelidir. Yalnızca lökoplaki söz konusu ise herhangi bir tedavi gerekmemektedir. Lezyonlar takibe alınırlar ancak erozyone alanlarda zamanla bir genişleme olursa belirli aralıklarla biyopsi tekrarlanmalıdır.
RAHİM AĞZI (SERVİKS) ESKİ YIRTIKLARI
Doğum, düşük, küretaj gibi işlemler sırasında servikste yırtılmalar oluşabilir. Servikal yırtıklar ile sıklıkla zor doğumlardan sonra karşılaşmaktayız. Doğum sonrası servikal yırtıklar değişik derecelerde hemen hemen üç doğumdan birinde karşımıza çıkabilir. Bu tip yırtıklar oluşum sonrasında kanama ile belirti verirler ve işlem sonrası gözle kontrol edilerek, gerekirse çeşitli dikiş materyalleri ile usulüne uygun olarak dikilmelidir. Karşı karşıya getirilen dokular daha hızla ve nedbe dokusu oluşturmaksızın iyileşecektir. Uygun cerrahi tedavi sonrası servikal darlık ve yetmezlik oluşmaz. Ancak fark edilmeyen yırtıklar derecelerine göre ve iyileşme farklılıkları sebebiyle servikal yetmezlik, sürekli akıntı, ağrılı cinsel ilişki, nadiren gebe kalmada zorluk gibi çeşitli şikâyetlere yol açabilir. Geniş yırtıklarda servikal kanalı döşeyen ve vajinal mikroorganizmalardan uzak tutulan hücreler bu alanlara açık ve komşu hale geleceğinden kronik servikal enfeksiyonlara neden oluşturabilir. Bu durumda kötü kokulu, uzun süreli akıntı şikâyeti sıklıkla hastanın doktora başvurmasına neden olur. Enfeksiyona bağlı olarak servikal bezlerin ürettiği ve adet döngüsü sırasında çeşitli derecelerde değişiklik gösteren servikal mukus denilen salgıların yapısı bozularak sperm hücrelerinin geçişini engelleyebilir. Bu durumda hastamız gebe kalmada zorluk şikâyeti ile doktoruna başvuracaktır. Bir başka şikâyet ise geniş yırtıkların kendiliğinden iyileşmesi sırasında nedbe dokusu oluşabileceğinden bu dokuların doğal elastikiyeti bozulacağından ilişki sırasında ağrı ortaya çıkabilir. Bu şikâyetlerle başvuran hastaların yapılan genital muayene sırasında gözle serviks muayene edilir ve eski yırtıklar gözlenir.
Tedavi bu yırtıkların genel veya lokal anestezi altında tekrar kesilerek uç uca dikilmesi ile tam bir iyileşmenin sağlanması ile yapılır. Cerrahi düzeltme işleminden sonra iyileşmenin tam olması için vajinal enfeksiyonlardan mutlak kaçınmak gereklidir. Uygun antibiyotik ve antimikrobiyal tedaviler verilir. İyileşme sürecinde dört hafta cinsel ilişkide bulunulmamalıdır. Takipte vajinal ve servikal enfeksiyonlar uygun tedavi ile ortadan kaldırılmalıdır. Genellikle iyileşme tam olarak sağlanır.
RAHİM AĞZINDA DARLIK (SERVİKAL STENOZ VE STRİKTÜR)
Servikal kanal menstrüyel kanın vajene ulaştırılmasını ve spermlerin rahim içine girmesini sağlayan önemli bir geçiş kanalıdır. Servikal kanal 3–4 mm kalınlığında ve yaklaşık 3 cm uzunluğunda bir kanal yapısındadır. İçerisini mukus salgılayan hücreler kaplamaktadır. Küretaj, servikal polip çıkarılması, doğum gibi durumlarda bu alanlarda yırtılma, zedelenmeye ikincil uygun olmayan iyileşme süreçlerinde bu kanalda darlıklar oluşabilir. Bazen doğuştan darlık nadiren karşımıza çıkabilir. Bu gibi durumlarda hastamızın ağrılı adet görme, kronik pelvik ağrı gibi şikâyetleri olabilir veya bir şikâyete yol açmaz. Ancak servikal kanalın genişletilmesi gerekirse doktor bu alanda darlığı fark edebilir. Klinikte ağrı ile başvuran hastalar daha sıklıkla karşımıza gelirken, bazen gebe kalmada zorluk veya menapoz sonrası kontrollerde rahim içerisinde sıvı birikmesi gibi ultrasonografi sonuçları ile karşımıza gelebilmektedir. Servikal stenozun en sık nedeni servikal hücre düzensizliklerinin tanı ve tedavileri için uygulanan dondurma, yakma gibi ablazif tedaviler ve koni şeklinde serviksin tanı ve tedavi amacı ile çıkarılması gibi cerrahi işlemlerdir. Menapoz sonrası dönemde radyoterapi, tümöral oluşumlar ve östrojen eksikliğine bağlı hücrelerin gerilemesi ( atrofi ) servikal stenoz nedeni olabilir. Servikal kanal histeroskopi denilen endoskopik bir teknik sırasında gözle gözlemlenebilir. Bu sırada darlık gözle ortaya konabilir. Ciddi darlıklarda özellikle kanalın rahim içine yakın bölgelerinde bir darlık söz konusu ise bazen adet görememe tablosu karşımıza çıkar. Nadiren darlık tüp bebek tedavisi sırasında servikal kanaldan embriyoların rahim içine bırakılması sırasında karşımıza çıkabilir. Bu durumlarda tedavi kanalın cerrahi olarak genişletilmesi ile yapılır. Bu işlemde anestezi altında histeroskopi yöntemi ile mikromakas veya elektrik uç yardım ile kesilerek veya buji denilen metal aletler ile genişletilerek yapılabilir. İşlem sonrası adet düzeni ve miktarı, ağrının varlığı araştırılır. Gerek olursa bu işlemler ikinci veya üçüncü kez yapılabilir. Tedaviye genellikle cevap tam olur ve şikâyetler ortadan kalkar.
SERVİKAL YETMEZLİK:
Serviks yaklaşık 3–4 cm uzunluğunda silindir şeklinde içerisinde yaklaşık 4mm açıklıkta bir kanal içeren yapıdadır. Spermlerin rahim içerisine gidişinde ve her ay adet sırasında rahim içinden atılacak dokuların vajene geçişinde önemli rol oynayan bir yapıdır. Gebelik oluştuktan sonra embriyo rahim içerisinde gelişmeye başlar 7. haftadan itibaren rahim içerisi giderek büyür. Normal gelişim sırasında doğum eylemi başlayıncaya kadar serviks ve servikal kanalda açılma genişleme olmaz. Rahim kasılmalarına dirençli bir şekilde gebeliğin devamında çok önemli bir görev yapar. Bu alandaki bir takım problemler nedeniyle koni şeklinde rahim ağzının çıkarılması gereken durumlar sonrasında gebelik oluşursa bu dirençli alanın azalması nedeniyle; % 50 oranda erken doğum karşımıza çıkar. Genellikle yetmezliğin sebebi net olarak ortaya konamaz ise de birçok faktör suçlanabilir. Küretaj, önceki zor doğumlara bağlı servikal yırtıklar, rahim ağzına çeşitli sebeplerle yapılan cerrahi müdahaleler gibi çok çeşitli nedenlerle servikal doku zedelenebilir ve gebelikte servikal yetmezlik dediğimiz tablo ortaya çıkabilir. Genel tanımla serviksin ilerleyen bir gebeliği taşıyamayacak kadar güçsüz olması ve doğum sancıları başlamadan sessiz olarak açılması servikal yetmezlik olarak adlandırılır. Alta yatan bir neden olmaksızın gebeliğin II. Trimester dediğimiz(22–26. haftalar arasında) dönemde sonlanması servikal yetmezlik tanısını koydurur. Eğer etkili olarak tedavi edilmezse bu durum sonraki gebeliklerde tekrarlama eğilimi gösterir. Gebe olmayan kadında servikal yetmezlik olduğunu anlamamıza yardımcı alacak çeşitli testler mevcuttur. Ancak bu testlerin doğruluk oranı çok yüksek değildir. Gebe kadında ise rahim ağzı vajinal yolla yapılan ultrasonografi görüntüleme tekniği ile değerlendirilir. Bu teknikte rahim ağzı uzunluğunda azalma ve rahmin alt kısmının rahim ağzına doğru huni şeklinde açılması servikal yetmezlik tanısını koymada doktorlara yol gösterir.
Servikal yetmezliğin tedavisi cerrahidir. Gebeliğin 13-14. haftaları sırasında koruyucu amaçlı rahim ağzını torba gibi büzülecek şekilde 5mm kalınlığında bir band çepeçevre geçirerek bağlanır.Bu haftalarda yapılmasının sebebi bebeğin anomali açısından özellikle ikili test ve ense kalınlığı ölçümleri yapıldıktan sonraya bırakmaktır. Koruyucu büzme işleminin ötesinde bazen acil şartlarda doğumu bebeğin akciğerleri olgunlaşana kadar geciktirmek amacıyla rahim ağzında açılma olursa daha ileri gebelik haftalarında büzme işlemi yapılabilir. Başarı koruyucu büzme işleminden daha azdır ve su kesesinin kaza ile açılması gibi riskler içerir. Koruyucu büzme işleminden önce vajinal enfeksiyonları engellemek için gerekli antiseptik solüsyonlarla temizlik işlemi yapılır. Cerrahi işlem süresi 10 dakika kadardır ve genel anestezi altında yapılır. İşlemden sonra ilk birkaç gün kanama olabilir. Bir ay süre ile cinsel ilişki yasaklanır. İşlem sonrası hastalar kötü kokulu vajinal akıntı, 38 derecenin üzerinde ateş, şiddetli vajinal kanama, düzenli kasılmalar olursa mutlak hastaneye başvurarak gerekli tedavinin yapılmasını sağlamalıdır.
SERVİKSİN HİPERTROFİYE BAĞLI UZAMASI
Serviksin tekrarlan enfeksiyonlara bağlı olarak normalden daha iri ve uzun olması durumudur. Nadir görülen bir durumdur. Muayene sırasında serviks olması gereken yerden daha aşağıda tespit edilir. Kronik vajinal akıntı, ilişki sırasında zorlanma ve ağrı gibi şikâyetlere sebep olabilir. Tedavisi cerrahi olarak serviksin kısaltılmasıdır.

HAZIRLAYANLAR; Dr. Rana KARAYALÇIN