*Rh *Uyuşmazlığına *Bağlı *Hidrops *Fetalis (6)

Rh Uyuşmazlığına Bağlı Hidrops Fetalis
RH İZOİMMÜNİZASYONU
Anne kan grubu Rh (-) ve baba kan grubu Rh (+) ise bebekte Rh uyuşmazlığı olma riski vardır. Annenin kan grubu Rh (-), babanın ise Rh (+) olduğu durumda doğacak bebek Rh (+) olursa ve bu gebelikte (veya doğum eylemi sırasında) bebeğin kanı anneye geçerse, annede Rh (+) alyuvarlara (kırmızı kan hücrelerine) karşı antikorlar (Anti-D antikoru) oluşur. Annede oluşan bu antikorlar genellikle ilk doğan Rh (+) bebek için soruna yol açmaz. Annenin ikinci gebeliğinde ise bu antikorlar anne karnındaki bebeğe geçer ve eğer bu bebeğin kan grubu Rh (+) ise bebekteki Rh (+) alyuvarların parçalanmasına neden olur. Alyuvarların parçalanması tıpta hemoliz olarak adlandırılır. Bu duruma Rh izoimmünizasyonu adı verilir. Alyuvarların parçalanması sonucu ortaya çıkan bilirubin adlı madde belli bir seviyenin üstüne çıktığında bebeğin beynine zarar verebilir.
Bebekten gebelikte veya doğumda anneye geçen 1ml kadar çok az bir kan bile annede bu olayları başlatabildiği için, doğum olsun veya olmasın (düşükler de dâhil) bir kez Rh (+) hamileliği olan Rh (-) annelerin çoğunluğu duyarlı hale geçerler ve sonraki gebelikleri Rh izoimmünizasyonu açısından büyük risk taşırlar
Rh (+) baba, Rh (-) Anne
Rh (-) Anne, Rh (+) bir bebeğe gebe kalırsa
Rh (-) Annede, Rh (+) bebekten kaynaklanan bir kanama olursa
Rh (-) Annede Rh pozitif hücrelere karşı antikorlar oluşur
Önceden oluşan antikorlar; Rh (-) Annenin sonraki Rh (+) gebelikde bebeğe geçerek alyuvarların yıkılmasına neden olur.
Rh izoimmünizasyonu
HİDROPS FETALİS
Kan uyuşmazlığına bağlı ya da başka hastalıklar nedeniyle, daha annesinin rahmindeyken, bebeğin cilt altında ve vücut boşluklarında sıvı birikmesine bağlı oluşan yaygın vücut şişliğine hidrops fetalis denir.
Hidrops fetalisin en sık nedenlerinden biri Rh izoimmunizasyonudur. Alyuvarlarda bulunan ve demir içeren bir protein olan hemoglobin kanda oksijen taşımakla görevlidir. Rh izoimmunizasyonunda, Rh (-) anneden, Rh (+) bebeğine daha bebek anne rahmindeyken geçen Rh antikorları bebeğin alyuvarlarının parçalanmasına yol açar ve alyuvarlar içerisindeki hemoglobin kanda serbest duruma geçer. Açığa çıkan bu hemoglobin bir dizi reaksiyonla parçalanıp bilurubine dönüştürülür ve plasenta (halk arasında plasentaya “eş” veya “son” denmektedir) yoluyla anneye geçerek kandan uzaklaştırılır. Ancak fetusta (anne karnındaki bebekte) alyuvarların parçalanması sonucu anemi (kansızlık) oluşur. Oluşan bu aneminin (kansızlığın) şiddetine bağlı olarak fetusta hidrops fetalis gelişebilir. Hidrops fetalis tablosuyla doğan bebeklerde ağır anemi, kalp yetmezliği, yaygın vücut ödemi (vücut şişliği), intraabdominal asit (karın içi sıvı), plevral efüzyon (akciğer zarları arasında sıvı) gözlenebilir; hatta bu bebekler ölü doğabilir. Bazı olgularda fetusa anne karnındayken kan nakli gerekebilir. Bebek doğduktan sonra ivedilikle bebeğin kanının değiştirilmesi gerekebilir.
RH UYUŞMAZLIĞI
Bebek sahibi olmak isteyen her anne-babanın, ilk hamilelik öncesinde kan gruplarının bilinmesi önemlidir. Eğer baba Rh (+), anne Rh (-) ise aile ve hamileliği izleyen sağlık ekibi doğacak bebekte Rh uyuşmazlığı olma riski olabileceğini göz önünde bulundurmalıdır.
Bu durumu önlemek için baba Rh (+) - anne Rh (-) tüm gebeliklerde fetustan anneye olabilecek kanama riskine karşı gebeliğin 28. haftasında Rh faktörüne karşı bloke edici antikorların (Rh İmmunglobulin-Rhogam) anneye hazır olarak dışarıdan verilmesi (pasif bağışıklama) annede bu antikorların yapılmasını önler. Halk arasında bu ilaç "uyuşmazlık iğnesi" olarak bilinir. Ayrıca doğum sonrasında bebeğin kan grubuna bakılmalı; eğer bebek Rh (+) ise doğumdan sonraki 72 saat içerisinde anneye Rh İmmunglobulin yapılmalıdır. Anne başlangıçta bu antikorlara sahip olmadığından ilk çocukta Rh uyuşmazlığı oluşma riski çok azdır. Esas ikinci çocuktan sonra olması nedeni ile ilk gebelik çok önemlidir. Gebelikte ve doğumdan hemen sonra antikorun verilmesi yanı sıra plasenta (halk arasında plasentaya “eş” veya “son” denmektedir) aracılığıyla kanama riskini arttıran olaylarda da mutlaka anneye Rh İmmunglobulin yapılmalıdır.
Anne Rahminde Plesental Kanama Riskini Arttıran Olaylar:
- Düşük
- Gebelik döneminde olan rahim içi kanamalar: Plesenta erken ayrılması, yerleşimini hatalı olması gibi nedenlerle olabilir.
- Plesentanın elle çıkarılması
- Sezeryan doğum
- Doktor tarafından anne karnı üzerinden elle fetusun pozisyonunun değiştirilmesi
- Amniosentez (Göbek kordonundan tetkik amacıyla örnek alınması)
- Plasentanın bir parçasının rahmin içinde kalması
- Preeklampsi (hamilelik döneminde nedeni bilinmeyen yüksek tansiyon, aşırı kilo alımı ve ödem ile seyreden anormal bir durum)
Gebenin İzlemi
Tüm gebelerde kan grubu analizi yapılmalı ve Rh (-) gebelere indirekt coombs testi mutlaka bakılmalıdır. Rh İzoimmünizasyonu saptanması durumunda gebelerin bu konuda tecrübeli merkezlerde yakın ultrasonografi (USG) ve fetal Doppler USG ile takibi yapılmalıdır.
TEDAVİ
1. İntrauterin (anne karnında) Tedavi
Kadın doğum kliniklerinin Perinatoloji bölümlerinde yapılır.
İntrauterin Transfüzyon (kan verilmesi): Şiddetli olarak etkilenen fetusun başlıca tedavisidir. Göbek kordonu (kordosentez) yolu ile fetusa kan transfüzyonu yapılır.
2. Doğum Sonrası Tedavi
Yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yapılır.
- Solunum desteği
- Göğüs boşluğu ve karın içindeki sıvının boşaltılması
- Göbek kateteri takılması ve kan değişimi: Acil kan tetkikleri (kan sayımı), kan gazı ölçümleri acil olarak yapılır ve kan değişimi yapılarak hemotokrit yükseltilir. Böylece oksijenizasyon sağlanır.
- Fototerapi (ışık tedavisi)
- Sıvı tedavisi
- İlaç tedavisi
Ağır vakalarda hastaların kayıpları söz konusu olabilir.

HAZIRLAYANLAR; Dr. Arzu Dursun, Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu