*Sedef *artriti (*Psöriyatik artrit) (6)

Sedef artriti (Psöriyatik artrit)
Psöriatik artrit, kronik bir cilt ve tırnak hastalığı olan sedef (psöriazis) hastalığı ile birlikte görülen bir iltihaplı eklem hastalığı (artrit) çeşididir. Eklemlerde ağrı, şişlik, sıcaklık artışı, kızarıklık, hareket kısıtlılığı görülebilir. Omurga tutulduğunda bel, sırt ve kalça ağrısı görülebilir. Sedef hastalığında ciltte kızarık kalın plaklar, gümüş renkli pullanma, tırnaklarda iğne ile delinmiş gibi noktalar ve renk değişiklikleri, kalınlaşma görülür.
Sedef artriti kadın ve erkeklerde eşit sıklıkta görülür. Sedef hastalarının % 6-42’sinde artrit gelişir. Genelde hastaların çoğunda cilt bulguları varken eklem bulguları sonradan ortaya çıkar. Hastaların % 15’inde cilt bulguları olmaksızın eklem bulguları ile hastalık başlayabilir. % 15 hastada ise cilt ve eklem bulguları birlikte ortaya çıkar.
Sedef hastalığının gelişiminde kalıtsal faktörler (soyaçekim), bağışıklık sisteminiz ve çevresel faktörler rol oynar. Hastaların % 40’ında ailade sedef hastalığı öyküsü vardır. Birinci derecede akrabanızda sedef hastalığı varsa sizde görülme riski 50 kat artar. Virusların ve bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlar bu hastalığın gelişiminde etkili olabilir. Derinin hasar gördüğü yerlerde daha çok görülür. Eklemin travmaya uğraması artrit oluşumunu kolaylaştırır.
BELİRTİLERİ
Sedef artritinde etkilenen eklemde ağrı ve hassasiyet olur. Omurgada ve eklemlerda hareket kısıtlılığı olur. Yarım saatten uzun süren sabah tutukluğu olur. Deride kalın kırmızı plaklar, gümüş renkli pullar vardır. Tırnakta iğne ile delinmiş gibi noktalar, renk değişikliği, kolay kırılma, tırnak yatağından ayrılma görülür.
Sedef artritinin tipleri: En sık poliartrit tipi görülür. Aynı anda vücudun her iki yanındaki eklemleri tutar (her iki diz gibi) 5’ten fazla eklem tutulur. İltihaplı romatizma diye bilinen romatoid artrit denen hastalıkla karışabilir. Sık görülen diğer tipte tek taraflı özellikle büyük eklem tutulumu olur. Tutulan eklem sayısı 5’ten azdır. Distal tip denen el ve ayak parmaklarındaki küçük eklemleri tutan tipi vardır. Nadir görülen ancak ekleme ileri derecede zarar veren şekil bozukluğu oluşturan artritis mutilans denen tipi vardır. Ayrıca sakroiliak eklem dediğimiz kalça eklemiyle omurgayı bağlayan eklemin tutulumu da olabilir.
Bazen eklemin bağlarının ve kasların kemiğe yağıştığı yerlerde örneğin topukta (Aşil Tendonunun yapışma yerinde) iltihap olabilir. Buna entezit denir. Kas tendonlarının etrafında iltihap olabilir (tenosinovit).
Hastaların bir kısmında parmaklar sosis gibi şişer, bu olaya daktilit denir. Gözünüzde ağrı, kızarıklık, bulanık görme şikayetlerine yol açan iltihaplanmalr olabilir (üveit).
TANI
Hastanın şikayetleri, aile öyküsü, muayene bulguları röntgen eklem sıvısı analizi kan testleri ile tanı konur. Bazen tomografi ve manyetik rezonans gibi tetkikler de gerekebilir. Deri ve tırnak bulgularının varlığı tanıyı kolaylaştırır.
TEDAVİ
Cilt bulgularının tedavisi özel kremler, losyonlar ve ultraviyole ışınları ile yapılır.
Eklem Bulgularının Tedavisi;
Ağrı kesici ilaçlar : Aspirin ve ibuprofen gibi ağrı kesiciler sık kullanılır. Bazen bu ilaçlar cilt lezyonlarını kötüleştirebilir. Bu ilaçlar düşük dozda ağrıyı azaltırken, yüksek dozda iltihabı da azaltır. En az iki hafta düzenli kullanmalısınız. İlacın dozu yavaş yavaş arttırılır. Yeterli dozda ve zamanda alındığı halde şikayetlerinizde düzelme olmazsa hastalığın gidişatını değiştirici ilaçlar doktorunuz tarafından başlanır. Bu ilaçlar mide ve barsak ülserlerini artırıp kanamalara neden olabileceği için mide koruyucu ilaçlarla birlikte alınmalıdır.
DMARD( Hastalığın ilerleyişini durduran ilaçlar):
Metotreksat: Bu ilaç bağışıklık sistemini baskılayarak cilt hücrelerinin aşırı çoğalmasını engeller. Haftada bir gün ağızdan yada kullanıma hazır enjektörle cilt altına uygulanır. İlacın yan etkileri karaciğer enzim yüksekliği ve kan sayımı düşüklüğü yapmasıdır. Bu etkileri azaltmak için folik asit isimli vitamin verilir. Bu ilacı alırken alkol almamalısınız. Bazı hastalarda akciğer hastalığı yapabilkir.
Sülfasalazin: Sedef hastalarında cilt ve eklem şikayetlerini azaltabilir. Ciddi bulantı, döküntü yapabilir. Karaciğer enzim yüksekliği ve kan sayımı düşüklüğü görülebilir, düzenli kan tahlili yaptırmanız gerekir.
Leflunamid: Aslında iltihaplı romatizma olarak bilinen romatoid artritli hastalarda kullanılr. Sedef hastalığında da kullanıldığında faydalı bulunmuş. Metotreksat verilemeyen hastalara verilebilir.
Siklosporin: Bağışıklık sistemini baskılayarak etki eder. Etkisi 3 ay sonra ortaya çıkar. Metotreksat ile birlikte verilebilir. Kemik iliği ve böbrekle ilgili yan etkiler yapabilir. Düzenli doktor kontrolünde kullanılması gerekir.
Biyolojik ajanlar: Anti tümör nekroz faktör ajanlar diye bilinen bu ilaçlar diğer ilaçlarla iyileşme olmadığı zaman başlanır. Pahalı ilaçlardır. Birine cevap alınamazsa diğeri denenebilir. İnfliksimab hastanede serum içinde verilir. Etanarsept ve adalimumab kullanıma hazır enjektörlerle cilt altına yapılır. Bu ilaçlar romatoloji uzmanı tarafından başlanır.

HAZIRLAYAN; Dr. Nesibe KARAHAN YEŞİL, Prof. Dr. Yaşar KARAASLAN