*Hipofizer *Yetmezlik (6)

Hipofizer Yetmezlik
Hipofiz beziniz beynin alt kısmında yerleşmiş, bezelye büyüklüğünde vücudun hormon salgı üretimini kontrol eden önemli bir organdır. Hipofiz bezi yetersizliği bu bezde üretilen bir veya birden fazla hormonun, ya da tüm hormonların salgılanmasında ortaya çıkan hastalıkların bütününe verilen addır.
Hipofizer yetersizlik nedenleri:
- Çocuklarda hipofiz bezinin doğuştan tersiz gelişimi
- Hipofiz veya beyin tümörleri
- Hipofiz ameliyatları
- Hipofiz tümörüne radyoterapi (ışın) tedavisi yapılması
- Sheehan sendromu (aşırı kanamalı doğumlardan sonra adet görülmemesi ve emzirilememesi durumu)

Eksik olan hormonlar ve belirtileri nelerdir?
ACTH (Kortikotropin) böbreküstü bezimizden kortizol adlı hormonun salınımını düzenleyen hormondur. Bu hormonlar stres ile başa çıkmamızı sağlar. Yetersizliğinde soluk görünüm, kilo kaybı, düşük kan basıncı, sersemlik, yorgunluk, herhangibir ciddi hastalık anında genel durumun birden bozulması gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
TSH (Tirotropin) tiroid bezinden tiroid hormonu salınımını uyarır. Tiroid hormonları kalp hızı ve vücut ısısı gibi fonksiyonları kontrol eder. Yetersizliğinde çocuklarda kansızlık ve gelişme geriliği, erişkinlerde yorgunluk, kilo alma, kabızlık, ciltte kuruma, üşüme, kalp hızında düşme gibi belirtiler ortaya çıkacaktır.
LH ve FSH (Gonadotropinler) sex hormonlarıdır, kadınlarda yumurtalıklardan östrojen ve progesteron adlı dişilik hormonlarının salınımını uyarırlar ve yumurtlamayı sağlarlar, erkeklerde ise testosteron adlı erkeklik hormonunun ve sperm üretiminin devamını sağlarlar. Yetersizliğinde kız ve erkek çocuklarında normal gelişme ve ergenlik dönemine girme olmayacaktır..Erişkin dönemde ise kadınlarda kısırlık, adetlerde gecikme ya da olmama, cinsel dürtülerde azalma, erkeklerde vücut kıllarında ve cinsel dürtüde azalma gözlenir. Her iki cinsiyette uzun dönemde tedavi almazlar ise kemik erimesi gelişecektir.
GH (Büyüme hormonu) çocuklarda büyüme ve gelişmeyi sağlar, erişkin dönemde ise normal enerji seviyelerinin devamı, kas ve kemiklerin gücünün devamı için gereklidir. Yetersizliğinde çocuklarda gelişme geriliği, erişkinde ise aşırı yorgunluk, kas güçsüzlüğü, yaşam kalitesinde düşüklük gibi belirtiler ortaya çıkacaktır.
ADH (Antidiüretik hormon) böbreklerden üretilen idrar volümünde kısıtlamayı sağlar. Yetersizliğinde susuzluk, normalden çok idrara çıkma veya gece idrara çıkma gibi belirtiler ortaya çıkacaktır.
Prolaktin memeden süt üretimini uyarır, kadın ve erkekde sürekli olarak mevcuttur. Fakat gebelik ve süt verme esnasında miktarı artar.
TANI
Bu hastalığın tanısında kullanılan testler mutlaka bir endokrinoloji kliniğinde endokrinoloji uzmanının denetiminde gerçekleştirilmelidir. Doktorunuz hormon düzeyleri için kan örneği vermenizi isteyebilir. Gerektiği taktirde iğne veya hap ile uyarı testleri yapabilir.
TEDAVİ
ACTH- Tedavi genellikle hidrokortizon veya eşdeğer ilaçlar ile yapılır. Hastalık veya ameliyat esnasında almakta olduğunuz kortizon ilaç dozunun artırılması gereklidir.
TSH- Tedavi günde bir kez sabah aç karnına alınan tiroid hormonu ile yapılır. Doktorunuz doz ayarı yapabilmesi için belli aralıklarla sizden kan örneği vermenizi isteyebilir.
FSH, LH- Tedavi kadında östrojen/progesteron içeren haplar ile, erkekte testosteron 2-4 haftada kasdan yapılan bir iğne veya vücuda sürülen jel ile gerçekleştirilir.
ADH- Tedavi desmopressin burundan sıkılan bir sprey veya ağızdan alınacak olan bir hap ile gerçekleştirilir.
GH- Doktorunuzun belirleyeceği dozlarda hergün büyüme hormonu iğnesi yapmanız gerekli olacaktır.

Hipofiz yetersizliği nasıl takip edilir?
Hipofiz yetersizlikli hastalar bazen bir, bazen de birden fazla hormon tedavisi almak zorunda kalabilir. Bu hastaların ömür boyu bir endokrinoloji kliniğinde takip edilmeleri gereklidir. Takip aralığı hastaya ve tedavinin özelliklerine göre değişebilir. Doktorunuz kan örnekleri sonuçlarınıza göre 2-6 aylık aralıklar ile sizi kontrole çağıracaktır. Kortizon hormonu tedavisi alan hastaların, hastalık durumunda almakta olduğu kortizon dozunu artırması gereklidir. Hipofiz yetersizlikli hastaların üstlerinde hastalıkları ile ilgili bilgi veren kimlik kartı taşımaları gereklidir.

HAZIRLAYAN; Dr Gonca ÖRÜK, Prof. Dr. Mitat BAHÇECİ