*Nefes *Darlıgı (*Dispne) (6)

Nefes Darlıgı (Dispne)
Nefes darlığı; zor, zahmetli ve rahatsız edici nefes alıp verme halidir. Sağlıklı kişiler, normal koşullarda nefes alıp verdiklerinin farkında olmazlar. Ancak aşırı egzersiz, heyecan gibi bazı fizyolojik durumlarda geçici olarak nefes darlığı hissedebilirler. Dispne ise, çeşitli hastalıklara bağlı olarak gelişen gerçek nefes darlığıdır. Bir hastalık değil, pek çok hastalığın bulgularından biridir.
Hastalar tarafından nefes darlığı: "korku", "kaygı", "çaresizlik", "yaşama gücünü yitirme", "bilincini kaybetme endişesi" gibi algılamalarla ifade edilebilir. Nefes darlığı hastalarda korkuya neden olarak problemi daha da güçleştirebilir. Nefes darlığı, subjektif bir şikâyettir. Bu nedenle hastalar kendilerine inanılmayacağı endişesi de taşıyabilirler. Ayrıca, nefes alıp vermelerine yoğunlaşmazlarsa nefeslerinin duracağı duygusuna kapılabilir ve anksiyete-dispne kısır döngüsüne girebilirler.
Nefes darlığı birçok hastalığa bağlı olabileceği gibi başlıca akciğer ve kalp hastalıklarına bağlıdır. Bu iki organ, oksijenin vücut dokularına dağılması ve karbondioksitin atılması ile doğrudan ilgili organlardır. Nefes darlığı sıklıkla oksijen salınımı veya karbondioksit atılımıyla ilgili bir problemin işaretçisidir.
Nefes Darlığı Nedenlerine Bazı Örnekler:
1- Akciğer ve göğüs duvarı hastalıkları
- Astım
- Kronik bronş it
- Amfizem
- Kistik fibroz
- Akciğer enfeksiyonları
- Aşırı duyarlılık akciğeri
- Büzücü akciğer doku hastalıkları
- Akciğer kanseri
- Akciğer toz hastalıkları
- Göğüs boşluğunda sıvı toplanması
- Akciğer sönmesi
- Akciğer damar tıkanıklığı
- Akciğer damar hipertansiyonu
- Yutak, gırtlak kanserleri
- Diyafram hastalıkları
- Bambu hastalığı
- Kaburga kırıkları
- Kamburluk, omurga eğrilikleri
- Şişmanlık, Gebelik
- Kunduracı göğsü
2- Kalp hastalıkları
- Kalp yetmezliği
- Akciğer ödemi
- Koroner damar hastalıkları
- Aşırı yüksek tansiyon
- Kalp zarı hastalıkları
- Kalp kapak hastalıkları
3- Kan ve metabolizma hastalıkları
- Kansızlıklar
- Hipotiroidi, hipertiroidi
- Böbrek üstü bezi yetmezliği
- Lösemiler
4- Psikolojik durumlar
- Anksiyete
- Panik atak
5- Solunum sinirlerini ve kaslarını etkileyen hastalıklar
- Sinir-kas hastalıkları
6- Diğer
- Karbon monoksit zehirlenmesi
Ağır egzersizle herkeste nefes darlığı görülmesi normaldir. Ancak, hafif egzersizle ve hatta istirahatte bile nefes darlığının görülmesi önemli bir uyarıcıdır.
Nefes Darlığının Sınıflandırılması:
Nefes darlığının şiddetini değerlendirmek için aşağıdaki gibi bir evrelendirme kullanılmaktadır;
Evre I; Yokuş çıkarken veya düz zeminde hızlı hareket ederken nefes darlığı olması
Evre II; Hasta düz zeminde nefes darlığı nedeniyle yaşıtlarına göre daha yavaş hareket etmekte veya normal hızla yürürken durmak zorunda kalmaktadır
Evre III; Hasta düz zeminde 100 metre veya birkaç dakika yürüdükten sonra durmak zorunda kalmaktadır.
Evre IV; Hasta eve bağımlıdır. Giyinme gibi günlük aktiviteler sırasında nefes darlığı olmaktadır
Nefes Darlığı Olan Hastanın Değerlendirilmesi
Her hastalık ve şikâyette olduğu gibi nefes darlığı olan hastada da tanıya yaklaşmak için hastanın iyice sorgulanması önemlidir. Nefes darlığının başlangıcı ani midir? Uzun zaman içerisinde yavaş yavaş mı gelişmiştir? Günün belli saatlerinde mi, yılın belli aylarında mı olmaktadır? İşiyle ilişkisi var mıdır? Eşlik eden başka şikâyetleri var mıdır?
Akciğer kaynaklı olduğu düşünülen nefes darlığında sorgulama ve muayeneden sonra başta akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testleri olmak üzere bir dizi tetkikler yapılır. Edinilecek bulgulara göre tetkikler derinleştirilir.
Sorgulama, muayene ve ön tetkiklerle akciğer kaynaklı olmadığı düşünülen durumlarda, yukarda sıralanan nedenler ve hastanın diğer bulguları gözönünde bulundurularak diğer sistem taramaları düşünülür. Kansızlık araştırılması, kalp yetmezliği araştırılması gibi
TEDAVİSİ
Tedavinin özü, nedene yönelik olmasıdır. En sık nefes darlığı nedeni olarak karşımıza çıkan kronik akciğer hastalıklarına bağlı nefes darlığının temel tedavisi, çeşitli nefes açıcı ilaçların yanı sıra, varsa sigaranın bırakılmasıdır. İleri derecede nefes darlığı olan hastalarda oksijen ve solunum destek tedavileri de uygulanmaktadır.

HAZIRLAYAN; Dr. Cebrail ŞİMŞEK