*Protozoal *Barsak *Enfeksiyonları (6)

Protozoal Barsak Enfeksiyonları
ENTAMOEBA TÜRLERİ(AMİPLER)
Amipler genellikle su, toprak ve nemli ortamlarda serbest olarak, bazıları ise konakların sindirim boşluğunda sığıntı veya parazit olarak yaşarlar. Amibin ilk tanımlanması 19. yüzyılda yapılmıştır. E.histolytica’nın kesin konağı insandır. Acil enfeksiyon etkenlerinden olup önemli bir halk sağlığı sorunu oluştururlar. Ülkemizde değişik bölgelerde görülmekle birlikte, batıdan doğuya doğru gittikçe sıklığı artmaktadır.
Her yaşta görülebileceği gibi, erişkinlerde daha sıktır. Amibik kolit hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir. Karaciğer amibik absesi erkeklerde sıktır. Amibiyiazis gebelerde, küçük çocuklarda, kortikosteroid kullananlarda, malignansili hastalarda ciddi seyreder ve ölüm oranı artar. Amibiyazis gelişmekte olan ülkelerde, temiz içme suyu olmayan, kanalizasyon suyu ile sulanmış çiğ yenen sebzelerde, okullarda, askeri bölgelerde, çocuk bakım evlerinde, kişisel hijyenin kötü olduğu durumlarda sıklığı artar.
Bulaşta en önemli kaynak sessiz enfeksiyonlu denen ve belirti vermeyen kişilerdir. Dışkılarıyla çevreye dört çekirdekli kistlerini etrafa saçarlar.
Amip kalın barsağa yerleşir. Barsak duvarında şişe dibi görünümlü ülserler yapar. Kan yoluyla karaciğer, akciğer, safra kesesi, deri, akciğer zarı, dalak, beyin, idrar ve üreme organlarında abse yapar.
Hastalarda karında şişlik, gaz yakınmaları, geçici ishaller, kırgınlık görülebilir.
Amebiyazis tanısı dışkının mikroskobik incelenmesi (en az 3 defa ) ve dışkı kültürü yapılarak konur. ELİSA testleri, DNA saptama testi ve bilimsel çalışmalar ümit vericidir. Karaciğer amebiyazisinde ultrason, bilgisayarlı tomoğrafi, endoskobik görüntüleme en önemli tanı yöntemleridir.
Tedavide enfeksiyon hastalıkları doktorunun önerdiği ilaçlar kullanılmalı ve kontrollere düzenli gidilmelidir.
Amip enfeksiyonunun önlenmesi en iyi şekilde bulaş olan yiyecek ve içeceklerden kaçınmakla gerçekleşir. Hastalığın sık görüldüğü bölgelerde yiyecekler pişirilerek ve meyveler soyularak yenilmelidir. İçilen sulara dikkat edilip kaynatılmalı ya da kapalı şişe suyu kullanılmalıdır. Ellerin temizliği de çok önemlidir.
GİARDİAZİS
Dünyada ve ülkemizde sık görülen bir enfeksiyöz hastalıktır. Giardia lamblia emici diskleri ile barsağa yerleşir ve hastalık yapar. Dışkıyla atılan kistleri dış ortamda aylarca canlı kalabilir. Özellikle çocuklarda önemli bir enfeksiyondur.
Malabsorbsiyon ya da kilo kaybının eşlik ettiği uzamış ishallerde akla gelmelidir. Özellikle kreşlerde ve bakım evlerinde sık görülür. Karın ağrıları, ishal, şişlik, gaz yakınmaları, dışkının kötü kokulu ve yağlı olması, iştah kaybı tipiktir. Bu semptomlar 5- 7 gün sürebilir. Tedavi yapılmayan olgular kronikleşebilir yıllarca asemptomatik devam edebilir.
Tanı da dışkı incelemesi önemlidir. Strıng testi, enterotest yapılabilir.
Tedavide çocuklarda sıvı kaybının karşılanması,proteinden zengin diyetle birlikte eksikliği görülen vitaminler verilmelidir.Enfeksiyon hastalıkları doktoruna başvurulmalı ve önerilen tedavi uygulanmalıdır.Hastalık kontrolünde tuvalet temizliği,sağlıklı alt yapı içme suyu temini önemlidir.İnsektisitlerin kontrolü yapılmalıdır.
ASKARİYAZ
İnsanlara kontamine topraktaki embriyonlu yumurtaların ağızdan alınmasıyla bulaşır. Bu yumurtalar alınınca mide ve barsakta açılarak barsak duvarında penetre olurlar. Kalp ve akciğerlere ulaşır. Akciğerlerden ağza kadar yukarı çıkar ve yutulurlar.8–10 haftada tekrar çoğalırlar.
Hastalık genellikle asemptomatik seyreder. Üst batın ağrısı, astma, ürtiker allerjik döküntüler görülebilir. Akciğerlerde pnömöni gelişebilir. İştahsızlık, burunda kaşıntı, diş gıcırdatması ağızdan salya gelmesi, anüsten burun ve ağızdan parazitin çıkmasıdır. Küçük çocuklarda ciddi beslenme bozuklukları görülebilir.
Tanı dışkının incelenmesi yumurtaların ve erişkin formunun görülmesi ile konur.
Ülkemizde giardiazis doğu ve güneydoğu illerinde sıktır. İnsan dışkısının gübre olarak kullanılmasının potansiyel zararları olarak kontamine topraklarda yetişen sebzeler çiğ ve işlenmeden yenilmemelidir.
ENTEROBİYAZ
Dünyada en sık görülen paraziter hastalıktır. Özellikle okul çağı çocuklarında görülür. Erişkin dişiler geceleri yumurtalarını bıraktıkları perianal bölgeye giderler, daha sonra parmaklara tırnaklara yatak takımlarına, gece kıyafetlerine ve diğer bölgelere yayılır. Embriyone yumurtaların yutulması ile 1-2 ay içinde barsakta erişkin solucanların oluşması ile sonuçlanır.
Hastalık genelikle sessizdir. Geceleri anal bölgede kaşıntı kesintili uyku tipiktir. Tanı sabahları banyo veya defekasyondan önce perianal bölgedeki yumurtaların görülmesi iledir. Selobantın perianal bölgeye bastırılması ve bandın mikroskopta incelenmesi ile tanı konulur.
Enfeksiyonun tekrarlanması aile içinde sessiz taşıyıcılık olabileceğinden aynı zamanda tedavi edilmelidir. Tuvalet sonrası el yıkamak alışkanlık haline getirilmelidir.
TENYALAR
Parazitin insana bulaşması özellikle enfekte hayvanın kalp ve baş kısmındaki kaslarda bulunan larvaların alınmasıyla bulaşır. Etin sindirilmesiyle alınan larva mide de ve barsakta açılır. 5–10 hafta da olgun hale gelir.25 metre boyuna kadar gelebilir. Genellikle tek parazit olup birçok kurtçuk bulunur. Halk arasında abdest bozan denilen makattan halka düşürme görülür. Hastalarda fiziksel aktivite sonrası halka düşürme sıktır. Anemi, halsizlik, sinirlilik, karın ağrısı yapabilir.
Tanı selobant yöntemi, dışkının mikroskopta incelenmesi ile konur.
Korunmada çiğ et bulunan yiyeceklerin tüketilmesinin azaltılması, kişisel hiıjyene dikkat edilmesi bilgileri ile halka eğitim verilmelidir.

HAZIRLAYAN; Dr. Serdar ÖZER