*PROTOZOAL *ENFEKSİYONLAR (6)

PROTOZOAL ENFEKSİYONLAR
Bu gruptaki tek hücreli mikroorganizmaların yol açtığı enfeksiyonlar arasında balantidiyaz, giardiaz, kriptosporidiyoz, izosporiyaz yer almaktadır.
Bu barsak patojenleri tüm dünyada yaygındır. Ülkemizde en yaygın görüleni giyardiazdır. Diğerleri oldukça seyrek ve bazı özel hasta gruplarında rastlanan parazitlerdir.
BALANTİDİYAZ BELİRTİLERİ
İnsan bağırsağında yaşayabilen en büyük protozoon olan Balantidium coli isimli hareketli amibin oluşturduğu bir enfeksiyondur. Ana kaynağı domuzlardır. Bu parazitin kistleri ağızdan alınır, hareketli şekli insan kalın bağırsağındaki artık maddeler ile beslenir. Paraziti taşıyan kişilerin çoğunda hastalık belirtisi olmayabilir. Bazı kişilerde ise basit ishalden, dizanteri ve nadiren barsak delinmesine kadar gidebilen hastalık meydana getirebilir.
GİARDİAZ BELİRTİLERİ
İnsan ince bağırsağının üst kısımlarında yerleşen Giardia lamblia isimli bir parazitin yol açtığı enfeksiyondur. Parazitin ağızdan alınan kistleri ince barsakta hareketli şekle döner ve çoğalır. Burada yapıştığı barsak hücrelerinden besinlerin ve suyun emilmesini engelleyerek beslenme bozukluğu ve ishale yol açabilir. Dünyanın her yerinde ve her yaş grubunda görülebilir. Çocukluk çağında daha sık rastlanır. Hastaların çoğu yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz ile kramp şeklinde karın ağrılarından şikâyet eder. Bu şikâyetler bazen azalıp aylarca süren tekrarlayıcı bir özellik gösterebilir.
KRİPTOSPORİDİYAZ BELİRTİLERİ
Uzun zamandır hayvan enfeksiyonu etkeni olarak bilinen yirmiden fazla türü olan bir parazittir. İnsanda Cryptosporidium parvum isimli olanı enfeksiyona yol açar. Dış ortamdan ağız yoluyla alınan kistleri barsakta açılır çoğalır ve hücrelere tutunur ve hücre içine de yerleşir. Su kaynaklı salgınlara yol açabilmektedir. Sağlıklı kişilerde ağızdan alındığında belirtiye yol açmaz veya kısa süreli bol sulu ishal, karın ağrısı, bulantı kusma şikâyetlerine yol açabilir kendiliğinden düzelir. Bağışıklığı baskılanmış kişilerde daha şiddetli ve uzun süren bir ishal olur, safra yolları ve iç organlara yayılımla ölümlere yol açabilir. Antibiyotiklerle tam tedavi edilmesi zordur.
İZOSPORYAZ BELİRTİLERİ
Bu enfeksiyonun etkeni evcil hayvanlarda hastalık yapmakla birlikte Izospora belli isimli türü insanlar da hastalık yapar. Bu parazitin bulaşından sorumlu özel bir hayvan türü tanımlanmamıştır. Ağızdan alınan kistlerin barsakta canlanması sağlam kişilerde ani ve kısa süreli bir ishal yapabilir ve kendiliğinden düzelir. Bağışıklığı baskılanmış kişilerde daha ağır ve uzun süren ishal yapar. Beslenme bozukluğuna yol açar. Antibiyotik ile tedavisi güçtür düzeldikten sonra tekrarlayabilir.
TANI
Balantidiyazın ve giardiazisin tanısı taze dışkının mikroskopta incelenmesi ile konulur. Kriptosporidiyaz ve izosporiyaz tanısı daha zordur. Dışkı ve barsak dokusunda özel boyama yöntemleri ile mikroskobik tanı yapılabilir.
PROGNOZ
Balantidiyaz ve giardiazis sağlıklı insanda kronik ishal, beslenme bozukluğu ve kilo kaybı dışında önemli bir komplikasyona yol açmaz. Kriptosporidiyaz ve izosporidiyaz bağışıklık sistemi bozuk hastalarda uzun süren, ağır ishal ve beslenme bozukluğu yaratabilir.
TEDAVİ
İshalle seyreden diğer hastalıklarda olduğu gibi ağızdan sıvı alımını artırılmalıdır. Tansiyon düşüklüğüne yol açan ağır ishaliniz varsa ve ağızdan yeterli sıvı alınamadığı durumlarda vücudun su kaybı fazladır, serum tedavisi gerekebilir. Bu durumda bir sağlık kuruluşuna başvurmanız yararlı olur. Balantidiyaz ve giyardiyaz antibiyotiklerle tedavi edilebilmektedir. Kriptosporiaz tedavisinde antibiyotik tedavileri tam etkili değildir bağışıklık sistemi düzelmesi ile hastalık iyileşebilir. İzosporiaz da antibiyotik tedavisi yararlı olur ancak tekrarlama şansı fazladır, bağışıklık bozukluğu olanların uzun süre tedavi almaları gerekebilir
KOMPLİKASYONLAR
Bu grup hastalıklar uzun sürer ve tedavisiz kalırsa kilo kaybı ve beslenme bozukluklarına yol açarlar. Bağışıklığı baskılanmış kişilerde kriptosporidiaz ölüme yol açabilir.
KORUNMA
Bu grup hastalıklar kirli gıda ve suların tüketilmesiyle ağızdan alınan parazit kistlerinin barsak boşluğuna veya dokusuna yerleşmeleriyle enfeksiyon yaparlar. Enfekte kişilerin dışkılarıyla etrafa yayılan kistler yeni kişilere bulaşarak hastalığın yayılmasını sağlar. Temiz su ve gıda tüketilmesi ile el hijyeni kurallarına uyulması korunmada en önemli araçtır. Bu hastalıklar için koruyucu bir aşı yoktur. Bağışıklığı azalmış bazı hastalara uzun süreli koruyucu antibiyotik verilebilmektedir.

HAZIRLAYAN: Dr. Taner Yıldırmak