*Leishmaniazis (6)

Leishmaniazis
Enfekte dişi tatarcık (kum sinekleri) sineklerinin kan emerken bulaştırdıkları bir infeksiyon hastalığıdır. Hastalığa yol açan Leishmania türü parazitlerdir.
Kum sineklerinin insanı ısırmasıyla vücuda giren Leishmanialar cilt ve cilt altında bir seri reaksiyonlar yapar. Isırılan yerde günler içinde nodül veya ülserleşmiş bir yara geliştiğini görebilirsiniz. Hastalık burada haftalar hatta aylarca böyle sessiz seyredebilir. Sonrasında kan dolaşımına karışan parazitler dalak, karaciğer, kemik iliği, lenf bezleri ve diğer kan yapan dokulara yerleşebilir.
İnsanda başlıca üç tipte hastalık yapar.
1. Viseral Leishmaniazis ( Kala-Azar)
2. Mukokutanöz Leishmaniazis
3. Kutanöz Leishmaniazis
Tropik ve subtropik iklimlerde ( Orta ve Güney Amerika, Güney Afrika, Hindistan, Orta Doğu, Güney Avrupa ve Akdeniz bölgesi ülkelerinde ) yaygın olarak görebilirsiniz.
Ülkemizde daha çok görülen tipi; halk arasında ‘Şark çıbanı, Halep çıbanı, Sene yarası, Güzellik nişanesi ‘ olarak da bildiğimiz kutanöz leishmaniazistir.
Şark çıbanı Türkiye, Suriye ve Irak sınırları civarında uzun yıllardan beri yaygın olarak seyir gösterir. Bunun yanı sıra Kala-Azar tipi de başta Ege ve Akdeniz Bölgeleri olmak üzere, değişik illerimizden zaman zaman bildirilmektedir.
BELİRTİLER
Hastalığın seyri kişiye göre değişebilmektedir. Sessiz seyredebildiği gibi ilerleyici biçimde organ hasarlarıyla birlikte de görülebilirsiniz.
VİSERAL LEİSHMANİAZİS (Kala-Azar)
Genelde 0 – 12 yaş arası çocuklarda görülen tiptir. Ülkemizde en sık 2-6 yaş çocuklarda, nadiren erişkinde görülür. Başlangıcı sinsi olabilir.
Kala-Azar 3 farklı klinik tabloda görülebilir;
Akut Viseral Leishmaniazis: Ani başlayan yüksek ateş, karaciğer ve dalakta büyüme, deride kirli görünümlü bir solukluk görürsünüz. Kol ve bacaklarda cilt altı kanamaları, burun ve diş eti kanamaları ve kanlı idrar görebilirsiniz. Kanın tüm hücrelerinde düşüklük saptanır. Nadir görülen fakat ciddi seyreden bir tablodur.
Subakut Viseral Leishmaniazis: En sık rastlanılan şeklidir. Daha selim seyreder ve kanamalara rastlamazsınız. Karaciğer ve dalak büyüklüğü, buna bağlı kan hücrelerinde düşüklüğe burda da rastlarsınız. Ateş başlangıçta belirgindir sonra dalgalanmalar gösterir. İshal görülebilir. Tedavi ile iyileşme %95 civarındadır.
Kronik Viseral Leishmaniazis: Subakut şekilden daha hafif seyirlidir. Zayıflama, karaciğer ve dalakta büyüme ve kansızlık bulguları ile karşılaşırsınız.
MUKOKUTANÖZ LEİSHMANİAZİS
Çoğunlukla 10-30 yaş arasında görülür. Hastalığın bu tipinde deriden kaynaklanan ve sonrasında ağız ve burun boşluğuna yayılarak ilerleyici özellik gösteren lezyonlar karşınıza çıkar. Kutanöz Leishmaniazisten aylar hatta yıllar sonrasında bile ortaya çıkabilir. Birden çok lezyon görebilirsiniz.
KUTANÖZ LEİSHMANİAZİS
Derinin tekli ve çoklu lezyonları ile karakterizedir. Yaygın görüldüğü yerler ve etken olan parazit tipine göre Eski Dünya veya Yeni Dünya Kutanöz Leishmaniazisi olarak adlandırılır. Şark Çıbanı, Antep Çıbanı, Yıl Çıbanı olarak da bilinir.
Hastalıkta, parazitle infekte sivrisineğin ısırmasından sonra kırmızı renkli kaşıntılı- ağrısız lezyon geliştiğini ve kısa sürede büyüğünü görürsünüz. Nodülleşir, 1-2 ayda merkezden başlayarak ülserleşebilir. Zamanla sertleşir (3-4 ayda) ve kabuklanır, yaranın kenarında bir sızıntı fark edebilirsiniz (2-3 cm çapında) . Birkaç ay içinde de iz ve şekil bozukluğu bırakarak iyileştiğini görürsünüz.
Kutanöz Leishmaniazissin iki tipi vardır. (yaş ve kuru tip )
1. Yaş tip KL: Kuluçka süresi kısa, çok lezyonlu olan tiptir. Kırsal kesimde sıktır. Lezyonlara daha çok kol ve bacaklarda rastlarsınız.
2. Kuru tip KL: Sık görülen tipidir. Kuluçka süresi uzun ,kaşıntılı ve tek lezyonludur.
Lezyonları daha çok yüz, el ve açık bölgelerinde görürsünüz.
TANI
Kesin tanı dokularda parazitin gösterilmesi veya kültürde üretilmesi ile konur .
PROGNOZ
Tedavi edilmeyen Kala-Azarlılarda hastalığın süresi birkaç yıl kadardır. Tedaviye cevap yüksektir. Kutanöz Leishmaniazis de ise prognoz iyidir.
TEDAVİ
Hastalığın bulguları, etken parazitin türü, yaşanılan bölge önemlidir. Hastalığın belirti ve bulgularına sahipseniz herhangi bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önemlidir. Çünkü ağır vakalar gerektiğinde hastaneye yatırılarak tedavi edilir. Proteinden zengin, yüksek kalorili ve vitaminli beslenmeniz önemlidir. Hastalığın tedavisi için verilen ilaçları yeterli doz ve sürede kullanmanız önemlidir. Tedavinin süresi 1-3 ayı kapsayabilmektedir.
KOMPLİKASYONLAR
Viseral leishmaniaziste burun ve barsak kanamaları, ishal ve emilim bozuklukları gelişebilir.
Kutanöz Leishmaniaziste en sık görülen komplikasyon kozmetik açıdan kötü iz bırakmasıdır. Ayrıca ciltteki lezyona ikincil bakteriyel yeni infeksiyonlar da görebilirsiniz.
KORUNMA
Korunmada önemli olan kum sineklerinin yaşadığı bölgelerin tespit edilmesi ve etkili ilaçlamaların yapılmasıdır. Hastalığın yaygın olduğu bölgelerde yaşıyorsanız veya turistik gezi yapacaksanız konakladığınız alanları iyi aydınlatmalı ve havalandırmalısınız. Pencere ve kapılara sineklerin girmesini önleyecek küçük delikli tel kafesler yaptırmalısınız. Bu bölgelere yolculuklarınızda yanınızda böcek spreyleri bulundurmalısınız.
Leishmaniazis için tek başına etkili aşı henüz mevcut değildir.

HAZIRLAYAN; Dr. Burçak Yöntem Varol