*Meningokok *Enfeksiyonları (6)

Meningokok Enfeksiyonları
Meningokok enfeksiyonu, Neisseria meningitidis adlı bakterinin neden olduğu meningokoksemi (kan zehirlenmesi) ve menenjite (beyin zarlarının iltihabı) yol açan, nadir görülen ancak ciddi seyreden bir enfeksiyon hastalığıdır.
Son 200 yılda, dünyanın çeşitli bölgelerinde birçok meningokok salgını görülmüştür. Dünya genelinde her yıl 500 000 meningokok hastalığı olgusu ve yaklaşık 50 000 ölüm görülmektedir. Meningokokal hastalık farklı coğrafi bölgelerde farklı sıklık gösterir. Gelişmiş ülkelerde meningokok hastalığı sıklığı 100.000’de 1–5 olarak verilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise sıklık çok daha yüksektir. Afrika’da Senegal’den Etopya’ya kadar uzanan ve “menenjit kuşağı” olarak adlandırılan bölgede salgınlar esnasında sıklık 100.000’de 1000’e ulaşmaktadır. Türkiye’de, Sağlık Bakanlığı verilerine göre (1989–1999), yılda ortalama 667–2030 meningokoksik menenjit olgusu bildirimi yapılmakta, hastalandırma hızı 100.000’de 1,01–35,3 olarak değişmektedir. Her yıl ortalama 47–151 meningokoksik menenjit ölümü olmakta, ölüm hızı milyonda 0,71–2,62 olarak verilmektedir. Ancak, gerçek rakamların, bildirimi yapılanların çok üstünde olduğu tahmin edilmektedir.
Meningokok hastalığı yıl boyunca görülebilir. Ancak, sıklık özellikle kış sonu ve bahar başlangıcında artar. Bulaş, başlıca damlacık yoluyla ya da doğrudan temasla olur. Hasta ile yakın temasta olan kişiler risk altındadır. Yatılı okul öğrencileri, askeri kışladaki askerler, yuva çocukları yaşıtlarına göre meningokok enfeksiyonu açısından risk gruplarıdır.
Meningokoklar için tek doğal kaynak insandır. Ergenlerin ve yetişkinlerin %10’ dan fazlası, belirtisiz olarak bakteriyi boğaz ve burunlarında taşırlar.Meningokok hastalığı, her yaşta kişiyi etkileyebilir, ancak 5 yaş altındaki çocuklar ve 15-24 yaş arasında sıklık artmaktadır.
BELİRTİLER
Bakteri vücuda damlacık enfeksiyonu ile, üst solunum yollarından girer. Boğazda enfeksiyon oluşturur veya belirtisiz kalabilir. Buradan kana karışırsa menigokoksemi adı verilen tabloyu oluşturur. Kan yoluyla yayılan bakterinin beyin zarlarını tutması sonucu menenjit gelişir.
Hastalık, kişinin enfekte olduğu tarih ile hastalandığı tarih arasında yaklaşık 3-5 günlük bir sürede ortaya çıkmakta, ancak bu süre 7 günü bulabilmektedir. Hastalık bazen, birden fazla kişinin etkilenmesi ile hafif bir salgın olarak ortaya çıkabilir. Sigara içen kişilerle yakın temasta bulunanların hastalığa yakalanma olasılığı, bulunmayanlara göre üç kat daha fazladır. Ayrıca, hastalık öncesi viral bir enfeksiyon (özellikle grip) geçirme de oldukça yaygındır.
Hastalığın belirti ve bulguları; üşüme, titreme ile yükselen ateş, baş ağrısı, halsizlik, huzursuzluk, ışıktan rahatsız olma, ense sertliği, bilinç bulanıklığı, kusma, eklem ve kas ağrısı, vücutta toplu iğne başı büyüklüğünde kırmızı - mor renkli döküntüler ya da daha büyük morluklar şeklinde ortaya çıkabilir.
Bakterinin kan yoluyla yayılımı esnasında deri, eklemler, akciğer ve böbrek üstü bezi gibi organlar tutulabilir. Tansiyon düşmesi, şok ve ölüm gelişebilir. Bakteri böbrek üstü bezlerini tutarsa ölümcül seyreden Waterhause – Friderichsen sendromu gelişir.
TANI
Hastalığa özgü klinik belirti ve bulgular ile birlikte bakterinin boğaz, kan, beyin omurilik sıvısı ve deri döküntülerinden üretilmesi, beyin omurilik sıvısının incelenmesi ile tanı konulabilir.
PROGNOZ
Meningokok hastalığı çok yaygın olmamasına karşın, çok ciddi bir hastalıktır. Enfeksiyon çok hızlı ilerleyebilir ve vakaların yaklaşık yüzde 10’unda ölümcül olabilir. Enfeksiyona yeterince erken tanı konulması ve derhal uygun antibiyotik tedavisinin uygulanması durumunda, hastalık vakalarının çoğunda tamamen iyileşme görülmektedir.
TEDAVİ
Meningokok enfeksiyonundan şüphelenilmesi durumunda hasta hastaneye yatırılarak acilen antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır. Erken tanı ve tedavinin yaşamsal önemi vardır.
KOMPLİKASYONLAR
İyileşen kişilerin yaklaşık dörtte birinde baş ağrısı, işitme kaybı, kulak çınlaması, blanık ve çift görme, nöbet ve öğrenme güçlüğü gibi sekeller gelişebilmekle birlikte bu sağlık sorunlarının çoğunda zaman içinde iyileşme görülmektedir. Ağır olgularda el ve ayaklarda doku ve organ kayıpları ortaya çıkabilir.
KORUNMA
Enfekte hasta ile yakın teması olan kişilere mümkün olan en kısa sürede koruyucu antibiyotik tedavisi verilmesi hastalığın önlenmesi açısından birincil kontrol yöntemini oluşturur. Yakın temas ile; hastanın ev halkı, okul veya yuva arkadaşları ve ağız salgıları ile doğrudan temas edenler kastedilmektedir.
Meningokok hastalığından dünya genelinde 5 farklı meningokok türü sorumlu tutulmakta ve bunlara karşı koruyucu aşılar uygulanmaktadır. Polisakkarit aşılar, büyük çocuk ve erişkinlerde % 85–100 oranında ve en az 3 yıl koruyuculuk sağlamakta olup 2 yaşın altında etkinlikleri yoktur. Bu yaş grubunda konjuge aşılar önerilmektedir.
Bir bölgede üç ay veya daha kısa sürede 3 veya daha fazla meningokok enfeksiyonu vakası görüldüğünde veya hastalık insidansı 100.000’de 10’a çıktığında bu durum salgın olarak tanımlanır ve 2 yaşından büyüklerin aşılanması gerekir. Hastalığın hiperendemik veya endemik olduğu aylarda sahra altı Afrika ya da S. Arabistan’a gideceklere seyahatten en az bir hafta önce aşı önerilir. Ayrıca kompleman eksikliği olanlara, anatomik veya fonksiyonel olarak dalağı bulunmayanlara, acemi birlik askerlerine, koğuş sisteminde yaşayan öğrencilere ve etkenle sık temasta bulunan laboratuar personeline aşı uygulanması önerilmektedir.

HAZIRLAYAN: Dr. Arzu KANTÜRK