*Periferik *Arter Hastalıkları (6)

Periferik Arter Hastalıkları
Periferik arter hastalıkları (PAH) alt extremiteyi (bacakları) besleyen ana atardamarlarda darlık ve tıkanmaya neden olan ateroskleroz( damar sertliği) sonucunda oluşur.
BELİRTİLERİ
PAH ‘lı hastalarda klasik semptom intermittan kladikasyondur. İntermittan kladikasyon bacak kaslarında görülen ağrı ve huzursuzluktur ve egzersizle artıp istirahatla 10 dakika içinde kaybolur. Hastalar kas yorgunluğunu egzersizle ortaya çıkan ve istirahatla geçen ağrı veya kramp olarak tanımlarlar. Şikâyetler genellikle baldır bölgesinde yerleşimlidir, ancak uyluk ve kalçaları da etkileyebilir. Bunun haricinde hastada hiç ağrı şikâyeti olmadan yürümede kısıtlanma da olabilir.
İntermittan kladikasyonlu hastaların istirahat halinde normal kan akımları vardır.(bu nedenle istirahat halinde bacak semptomları olmaz.) Egzersiz sırasında tıkayıcı lezyonlar bacak kaslarına gerekli kanın gitmesine izin vermediğinden kasların metabolik ihtiyacı ile sağlanan oksijen desteği arasında bir uyumsuzluk meydana gelir ve kladikasyon şikâyetleri ortaya çıkar.
İntermittan kladikasyon benzeri şikâyetlere yol açabilecek başka hastalıklar da bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;
Venöz (Toplar Damar) Kladikasyon: Tüm bacakta en kötü şekilde baldırlarda yürüme sonrası ağrı olur. Elevasyonla (bacakların kaldırılması ile) ağrı azalır.
Sinir Kökü Basısı: Bacağın aşağısına doğru yayılır. Keskin batıcı bir ağrı şeklinde olur. Oturma, ayakta durma veya yürümeyle başlar pozisyon değiştirmekle rahatlar.
Semptomatik Baker Kisti: Dizin arkasında baldırında altında olabilir. Şişme, huzursuzluk hissi verir. Egzersizle şikâyet artar. İstirahatta görülür.
Kalça Artriti(kalça eklemi iltihabı): Kalça dış tarafında uylukta ağrı hissedilir. Egzersiz sonrası bulgu verir. Yük taşınmadığında yavaşça iyileşir. İstirahatla hızla düzelmez.
Spinal Stenoz(omurilik kanalında daralma):Sıklıkla her iki kalçada, bacağın arka kısmında hissedilir. İstirahatle değişken derecede rahatlama olur. Bel bölgesinin geriye doğru hareketi ile rahatlama olur.
TANISI
Hastalar bu şikâyetlerle doktora başvurduklarında öncellikle doktorunuz dolaşım sistemini ayrıntılı bir muayene ile bir bütün olarak değerlendirecektir.
—Hastanın şikâyetlerinin ayrıntılı sorgulanması
—Arteryel kan basıncı ölçümü ve ayrıntılı bir muayenenin ardından damar hastalığının tanısını kesinleştirmek için doktorunuz sizden;
—Arteryel doppler ultrasonografi
—MR anjiografi
—DSA(digital substraction anjiografi) gibi ileri görüntüleme tetkikleri çektirtmenizi isteyebilir.
TEDAVİ
Periferik Arter Hastalığı tanısı doktorunuz tarafından konulduktan sonra sıra sizin için en uygun tedavinin düzenlenmesine gelecektir.
Kladikasyonlu hastalar yürüyüş sırasında geri dönüşlü kaslara az kan gitmesine maruz kalırlar ve bu durum etkilenen kas grubunda kramp ve ağrı ile karakterizedir. Bu şikâyetler egzersiz performansında ve yürüme kabiliyetinde ciddi kısıtlamaya neden olur.
Kladikasyonlu hastalar fiziksel olarak etkilenmiştir ve bu yüzden tedavinin amaçları semptomları gidermek, egzersiz performansını ve günlük fonksiyonel yetenekleri arttırmaktır.
Bacak şikâyetlerini düzeltmede ilk yaklaşım planlı ve seçilmiş hastalarda kladikasyonun egzersiz kısıtlamalarını tedavi etmek için ilaç tedavisidir. Egzersiz ve/veya ilaç tedavisinin başarısız olduğu durumlarda bir sonraki basamağa geçilmeli ve revaskülarizasyon (cerrahi operasyon) düşünülmelidir.
Periferik damar hastalığında SİGARAYI BIRAKMAK, LDL kolesterol(kötü huylu kolesterolü)< 100 mg/dl altında tutmak, Diyabet (şeker hastalığı) veya böbrek hastalığını kontrol altında tutmak önemli tedavi basamaklarından birini oluşturmaktadır.
Tıbbi tedaviyle şikâyetleri gerileyen hastalarda ilaç tedavisiyle devam edilebilir. Şikâyetleri geçmeyen hatta kötüleşen hastalarda özellikle de şikayete yol açan damar hastalığı damarın başlangıç kısmında ciddi bir darlık oluşturuyorsa by-pass cerrahisi uygulanabilir.
Egzersiz rehabilitasyonu: Kladikasyonlu hastalarda kontrollü egzersiz programlarının klinik faydalarını destekleyen sağlam veriler bulunmaktadır. Bu programlar egzersiz performansını ve genel yürüme mesafesini arttırır.
Egzersiz programları haftada üç kez olacak şekilde seanslar halinde düzenlenmelidir. 30 dakikayla başlanmalı ve daha sonra seans başına yaklaşık 1 saate çıkarılmalıdır. Egzersiz sırasında treadmill (koşu bandı) egzersizi 3–5 dakika içinde kladikasyonu indükleyecek belirli bir hız ve derecede uygulanır. Kladikasyon orta dereceli olduğunda hasta yürümeyi bırakmalıdır.(hasta daha erken bırakırsa daha az başarılı bir eğitim cevabı alınır).Daha sonra kladikasyon geçene kadar hasta dinlenmelidir. İstirahattan sonra hasta orta dereceli kladikasyon olana kadar yeniden yürütülür. Bu dinlenme ve egzersiz siklusları programın başında en az 35 dakika olmalıdır ve hasta rahatladıkça 50 dakikaya arttırılmalıdır.(fakat her zaman aşırı yorgunluktan ve bacak huzursuzluğundan kaçınılmalıdır.)
İntermittan Kladikasyonun İlaç Tedavisi: İntermittan kladikasyonlu hastalar aterosklerozla ilişkili kardiovasküler (kalp damar) olayları (kalp krizi, felç ve ölüm) önlemek için eşlik eden hastalıkları ve kardiovasküler risk faktörleri nedeniyle ilaç ve yaşam tarzı değişikliği tedavisi alırlar. Bununla birlikte bu yaklaşım şikâyetlerde belirgin bir azalma veya kaybolma sağlamaz. Bu yüzden hastanın şikâyetlerini rahatlatmak için kullanılan ilaç tedavisi, risk azaltmada kullanılan ilaçlar dışındaki ilaçları içerir.
İlaç ve egzersiz tedavisiyle şikâyetleri azalmayan ve yapılan ayrıntılı görüntüleme teknikleriyle ameliyata uygun olarak görülen hastalarda periferik arter by-pass cerrahisi uygulanır. Periferik arter by-pass cerrahisinde hastanın damarının tıkanıklık öncesi bölümüyle tıkalı olan damar bölümü geçilerek kan akımının sağlanmasına en uygun olan kısmına suni bir greft (yapay damar) ya da hastanın kendi bacağından çıkarılan toplardamarı kullanılarak by-pass greftleme yapılır.

HAZIRLAYAN; Doç.Dr. Ahmet ÖZYAZICIOĞLU