*Orşit ve *Epididimit (6)

Orşit ve Epididimit
Orşit erbezlerinin, epididimit ise erbezleriyle birlikte erbezi kesesinde bulunan ve epididim adı verilen, spermlerin depolandığı ve hareket yeteneği kazandığı kıvrımlı kanalların yani epididimin enfeksiyonudur. Her iki klinik tabloda da etken mikroorganizmalar, semptomlar, bulgular, tanı yöntemleri ve tedavi şekli benzerdir.
Etken mikroorganizma çocuk ve yaşlı erkeklerde sıklıkla alt idrar yolundaki bir enfeksiyon yoluyla epididim ve erbezine ulaşan E. Coli’dir. Aktif cinsel yaşamı olan genç erkeklerde ise genelde cinsel yolla bulaşan C. Trochomatis ve N. Gonore enfeksiyondan sorumludur. Sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren ve aktif cinsel yaşamı olan erkeklerde nispeten daha sık görülmektedir. Ergenlik sonrası kabakulak geçiren erkeklerde %20 oranında viral kaynaklı orşit gelişir.
BELİRTİLERİ
Hastalar erbezi kesesinden kasıklara hatta böğüre yayılan ağrıya ek olarak ateş, halsizlik, iştahsızlık gibi sistemik şikâyetler ile başvururlar. Yangıya bağlı olarak erbezi kesesi şiş, kızarık, hassas ve dokunmakla çok ağrılıdır. Kaynak genelde idrar yolu enfeksiyonu olduğundan idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, kötü kokulu idrar gibi bulgular tabloya eşlik edebilir.
TANI
Öykü ve fizik muayene genelde tanı için yeterlidir. Ancak erbezi kan akımının durduğu, tedavisi acil cerrahi müdahale olan ve enfeksiyonla benzer bulguları olan testis torsiyonunu dışlamak için skrotal renkli doppler ultrason (erbezine giden kan akımını ölçmeye yönelik ultrason) yapılmalıdır. Orşit-epididimit olan bir hastada doppler ultrasonda kan akımı artmış olarak ölçülecektir. İdrar tetkikinde ve meni sıvısında beyaz kan hücreleri ve etken mikroorganizmaların görülmesi, idrar veya meni kültüründe üreme olması tanıyı destekler.
PROGNOZ
Zamanında başlanan tedavi ile genelde bir kaç gün içinde semptom ve bulgular belirgin şekilde geriler.
TEDAVİ
Genelde ağız yoluyla verilen antibiyotik, antiinflamatuar (yangı önleyici) tedavi, yatak istirahatı ve erbezi kesesinin pansuman yapılıp sarılarak yukarı sabitlenmesi ile iyileşme sağlanır. Ancak özellikle diyabet gibi bağışıklık sistemini zayıflatan sistemik bir hastalık varlığında enfeksiyon şiddetli seyredebileceğinden hastalar yakın takip edilmeli ve mümkünse hastaneye yatırılarak damar yoluyla antibiyotik tedavisi verilmelidir. Apse (iltihabi sıvı birikimi) gelişen hastalarda küçük cerrahi müdahale ile apse boşaltılmalıdır. Kabakulak orşitinde semptomatik ve antiviral tedavi ile iyileşme sağlanmaktadır.
KOMPLİKASYONLAR
Uzamış enfeksiyonlarda apse gelişebilmekte ve bu durumda ilaç tedavisine ek olarak apsenin boşaltılması gerekmektedir. Diyabetik, düşkün, yaşlı, bağışıklık sistemi ile ilgili veya sistemik bir hastalığı olanlarda enfeksiyon uzayıp erbezi fonksiyonlarını kalıcı olarak bozabilir. Özellikle diyabetik hastalarda acil cerrahi girişim gerektiren erbezi ve çevre dokularda yaygın kan dolaşımı bozukluğuna neden olan fournier gangreni (erbezlerinin gazlı gangreni) açısından dikkatli olunmalıdır. Kabakulak orşiti % 30 oranında iki taraflı olup, %40 oranında erbezi boyutlarında küçülme ve kalıcı fonksiyon kaybına neden olmaktadır.
KORUNMA
Aktif cinsel yaşamı olan erkeklerde eş tedavisi enfeksiyondan korunmada önemlidir. Kabakulak orşitinde en etkin korunma yöntemi aşıdır.

HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Önder KAYIGİL