*Perthes Hastalığı (6)

Perthes Hastalığı
Perthes hastalığı büyüme döneminde oluşan ve kalça ekleminin femur (uyluk kemiği) başında dolaşımın bozulmasına bağlı beslenme bozukluğu yapan zamanla kalça eklemini oluşturan kemiklerden femur başının erime ve ileri dönemlerde femur başının yozlaşmasına yol açan bir hastalıktır. Dolaşım bozukluğu geçici bir durumdur. Kalça eklemi iki kemikten oluşur femur ve asetabulum (kalça eklemi yuvası). Perthes hastalığı femur başının hastalığıdır asetabulum etkilenmemiştir. Perthes hastalığında femur başında dolaşım bozukluğuna bağlı erime, küçülme, şekil bozukluğu olur.
Hastalığın sebebiyle ilgili pek çok teori ortaya atılmıştır: enfeksiyon, eklemde sıvı artışı, travma ve doğumsal anomaliler. Hastalığın sebebi tam olarak bilinmemekle beraber vücuttaki büyüme hormonunun bu olaya yol açtığı düşünülmektedir. Erkek çocuklarında kızlara oranla 4-5 kat daha fazla görülür. Hastalığın başlama yaşı 3-12 yaşlardır, fakat sıklıkla 6-8 yaşlarında görülür. Genellikle tek kalçada tutulum vardır. % 10 oranında iki taraflıdır.
BELİRTİLER
Hastanın şikâyetleri her zaman çok belirgin değildir. İlk şikâyetler zaman zaman olan kalça ve diz ağrısıdır. Ağrı şiddetli değildir ve birkaç ay önemsenmeden devam edebilir. Kalça hareketleri zor yapılır ve ağrılıdır. Spor veya oyun sonrasında ağrı ve topallama artar. Sabahları normal yürüyen çocuk akşamları topallamaya başlar. Doktora ilk müracaat, genellikle topallamanın fark edilmesinden 1–2 hafta sonra olur. Çocuk o bacağını diğerine göre kısalmış hisseder. Fiziksel aktivite belirtileri artırır.
Diz ağrısı, kalça hareketlerinde ağrı ve kısıtlılık, topallama, uzun süre şikayeti olanlarda kas zayıflığı görülür.
TANI
- Ailenin gözlemi ve muayene bulguları
- Röntgen (ilk dönemde belirti vermez), kaliteli olmalı ve uzman tarafından değerlendirilmeli
- MR, teşhis koydurucu ancak pahalıdır.
- Sintigrafi
Hastalığın başlama yaşı önemlidir genellikle 8 yaş altında görülenlerde düzelme şansı daha fazladır. Hastalığın 4 dönemi vardır.
-dönemde: kalça ekleminde sıvı artışı vardır
-dönemde: kıkırdakta yumuşama ve zedelenme
-dönemde: kalça eklemi büyüme çekirdeğinde erime, küçülme
-dönemde: düzelme, rejenerasyon (yeniden yapılanma)
Ancak düzelme olsa bile bazen kalça ekleminde deformite olur ve ileriki dönemlerde kalça kireçlenmesine zemin hazırlar. Bütün hastalar bu dönemlerin hepsini sırayla geçirirler. Hastalık süreci birkaç aydan birkaç yıla kadar değişir. En önemli olay hastalığın başlangıç yaşıdır. Ne kadar erken başlarsa sonuç o kadar iyidir. Genellikle 7 yaş altında başlayanların düzelme miktarı daha fazladır.
Tedaviyi etkileyen faktörler;
- Hastalığın başlangıç yaşı
- Hastalığın kalça eklemini tutma oranı (femur başındaki dolaşımın bozulma oranı)
- Femur başının asetabulumdan taşıp taşmaması (örtüm konsepti)
- Kalça hareketlerinde kısıtlılık olup olmaması
Hastalığın başlangıç yaşını ve kalçanın tutulum miktarını değiştirme şansı yoktur, fakat kas spazmını azaltarak kalça eklemi yerinde tutulabilir. Kalça ekleminin gelişmesi iki kemiğin uyum içinde iç içe olması sayesinde olur. Tedavide ilk olarak ağrı, enflamasyon ve kalçadaki kas spazmının azaltılmasına odaklanılır. İbuprofen gibi ilaçlar ve yatak istirahatı önerilir, küçük çocuklarda yatak istirahatını uygulamak zor olabilir. Belirli aralıklarla muayene ve tekrar değerlendirmeler hastanın tedaviye uyumunu arttırabilir. İyi kalça hareketleri ile örtüm (femur başının soket içinde olması) konseptinin bağlantılı olduğunu bilmek önemlidir. Perthes hastalığında etkilenmeyen asetabulum (yani soket) iyileşmeyle femur başının yeni şekil almasında kalıp gibi görev yapar. Yeterli kalça hareketleri olmayan gençlerde fizik tedavi faydalı olabilir. Eğer bu hedefler sağlanamazsa hastaya ameliyathanede artrografi denilen, kalça eklem içine radyoopak madde verilerek femur başının durumu ve örtümün derecesi hakkında bilgi veren bir işlem yapılabilir.
Fizik tedavi yanında hastaya çeşitli ortez denen femur başını asetabulum içinde tutan (yani uyluk kemiğinin başının soket içinde olmasını sağlayan ) breysler, koltuk değneği, traksiyon kullanılabilir. Daha zorlu vakalarda cerrahi tedavi(hinge abdüksiyonda eksizyon, addüktör tendon gevşetme, chiari osteotomisi veya valgus osteotomisi gibi) kararı verilebilir.
Aileler Perthes hastalığının ileride çocuğuna ne getireceğini merak eder. Uzun dönemli pek çok çalışmada hastalığın başlangıcından 40 ile 50 yıl sonra hastaların %90’ı ağrısızdır ve aktiftir. Hastalık iyileşince de kalça ekleminin normal şekline dönmeyeceği bilgisine rağmen, hastalar genellikle yaşıtlarıyla aynı faaliyetlere katılarak hayatlarını sürdürebilirler.

HAZIRLAYAN; Dr. İlkay BİRSEL